Konijnen - Huisvesting

De huisvesting speelt een enorm belangrijke rol voor het welzijn van konijnen, maar wordt helaas nog veelvuldig onderschat waardoor vele konijnen op een verkeerde manier worden gehouden. Het beeld van een konijn in een kooi is echt achterhaald, en heeft zelfs vergaande gevolgen. Gezondheidsklachten of gedragsproblemen kunnen het gevolg zijn van verkeerde en te kleine huisvesting. Konijnen moeten bijvoorbeeld veelvuldig bewegen om onder andere hun spijsvertering in beweging en gezond te houden. Dit geldt natuurlijk voor ons uiteraard ook, te veel stil zitten is niet goed. Dat geldt dus ook voor konijnen: te weinig bewegen heeft invloed op hun darmperistaltiek en kan daardoor mede een oorzaak zijn van darmproblemen. Daarnaast is het voor elk dier noodzakelijk om zijn natuurlijk gedrag te kunnen vertonen, iets wat simpelweg niet lukt in een kooi. Een kooi is dan ook niets meer dan een bewaarplek en heeft niets te maken met hun welzijn of natuurlijk gedrag. In deze blog leg ik uit wat de belangrijkste basisbehoeften zijn van konijnen en hoe je de huisvesting daarop kunt aanpassen.

Natuurlijk gedrag & behoeften

Om een goede huisvesting aan te kunnen bieden, moet de huisvesting gebaseerd zijn op hun natuurlijk gedrag en basisbehoeften. Zonder kennis van hun basisbehoeften, heb je geen idee wat voor huisvesting ze nodig hebben, dus laten we beginnen bij de basis:

• Konijnen moeten kunnen rennen, sprintjes trekken en los kunnen gaan. Dit lukt zelfs niet op enkele vierkante meters, daarvoor hebben ze dagelijks een ruime uitloop nodig om echt los te kunnen gaan. Wilde konijnen zijn zelfs in staat om 60 km/h te behalen – maar onze tamme konijnen kunnen ook behoorlijke snelheden bereiken! Ze hebben dus een ruimte nodig waar ze écht los kunnen gaan.
• Konijnen zijn zowel overdag als in de nachten actief, ze hebben geen dag- en nachtritme zoals wij die kennen. Om die reden moeten ze 24/7 toegang hebben tot een ruim verblijf om hun energie kwijt te kunnen. Je zult zien dat ze activiteit en rust afwisselen en dat ze hun piek tijdens de schemer hebben.
• Konijnen houden van graven! In de natuur leven zij dan ook in ondergrondse burchten. Nu is dit wat lastiger om na te bootsen in gevangenschap, maar niet onmogelijk. Bied ze een deel aan waar ze (veilig) kunnen graven, zoals een zandbak.
• Konijnen zijn zeer sociale dieren. In het wild leven zij in grote groepen of in paartjes (koppelsgewijs). In gevangenschap is dat niet anders: ze moeten samenleven met een soortgenoot. Maar ook sociale dieren hebben hun persoonlijke ruimte nodig, dus bespaar niet op ruimte. Een te kleine ruimte kan dusdanig frustratie opwekken dat ze zelfs op elkaar kunnen gaan afreageren. Ruzies kunnen dus zelfs ontstaan door een te kleine ruimte, niet omdat een konijn niet sociaal is (een veelgemaakte denkfout…).
• Konijnen zijn grotendeels van hun dag bezig met foerageren. Foerageren is eten en zoeken naar voedsel. Hun natuurlijk dieet is ontzettend gevarieerd en zorgt ervoor dat ze veel bewegen en steeds kleine maaltijden eten, maar bovenal dat ze naar behoefte eten: dan eten ze dit ene kruid, en dan weer dat andere kruid. Variatie aan groenvoer is van belang, evenals het aanbieden van diverse voerplekken om het foerageren te stimuleren, wat er ook toe leidt dat zij meer bewegen.
• Konijnen zijn prooidieren. Een open plek zonder enige vorm van beschutting maakt ze kwetsbaar en kunnen ze eenvoudig als prooi worden gepakt – ja, zelfs in gevangenschap ervaren konijnen dit! Het daarom van belang om een diversiteit aan schuilplekken aan te bieden. Denk aan huisjes, opstapjes, verdiepingen, mandjes, wilgenbruggen of tunnels en meer.

Dit is een korte opsomming van de meest relevante natuurlijke gedragingen en basisbehoeften. Als je dit in acht neemt, dan kom je uit op deze checklist:

Om bovenstaande allemaal aan te kunnen bieden, heb je al snel minstens 6 m2 (3x2 meter bijvoorbeeld) nodig voor 2 middelmaat konijnen. Omdat 6 m2 niet voldoende is voor konijnen om voluit te rennen, is het van belang dat zij nog dagelijks een grote uitloop aangeboden krijgen. Deze moet vast zitten aan het verblijf, zodat zij zelf de keuze hebben om terug te trekken naar hun vertrouwde plek. Wanneer een uitloop niet mogelijk is, dan is een basisruimte van 10-15 m2 van belang (afhankelijk van de grootte van de konijnen). Grotere rassen hebben uiteraard meer ruimte nodig. Hoe groter de groep, hoe groter de ruimte moet zijn. Volgens kaninchenwiese zou je per extra konijn zo’n 20% meer van het oppervlakte moeten bijtellen. Möhren sind orange geeft echter aan om minstens 2 tot 3 m2 per konijn aan te houden als minimum.

Binnen of buiten?

Konijnen kun je zowel binnen als buiten houden, maar elk heeft zijn voor- en nadelen en moet je opletten op gevaren.
Wil je je konijnen (permanent) buiten houden, dan is het van belang dat ze beschermd zijn tegen roofdieren en alle soorten weersomstandigheden. Het eerste, de roofdieren, is van belang omdat konijnen anders een makkelijke prooi zijn, zeker tijdens de nachten. Helaas houdt een schutting of een hekje geen roofdieren tegen: vossen en marters klimmen met gemak over schuttingen en hekken heen. Het verblijf moet dus aan 6 kanten beveiligd zijn (de zijkanten maar ook de boven- en onderkant). Dan zijn er nog de weersomstandigheden: niet enkel het winterse, koude weer zoals sneeuw, wind en regen maar het moet ook bescherming bieden tegen hitte (zeker nu de zomers steeds warmer en warmer worden).

Uitgebreide informatie over buitenhuisvesting vind je hier
Wil je weten hoe je een buitenverblijf maakt, dan vind je hier een voorbeeld
Inspiratie voor inrichting en soorten buitenhuisvesting vind je hier

Konijnen kun je ook binnen houden. Dan heb je niet te maken met weersomstandigheden (behalve als het erg warm wordt in huis, tijdens de zomermaanden) en roofdieren, maar wel met andere zaken: het wegwerken van kabels bijvoorbeeld, beschermen van de vloer, muren beschermen tegen eventuele konijnen die graag slopen, enzovoorts. Konijnen die permanent binnen wonen, moeten wel toegang hebben tot direct zonlicht of een UVB lamp om vitamine D aan te kunnen maken. Heb je een konijn met rode ogen, dan is het verstandig om géén UVB lamp aan te bieden maar vitamine D aan te bieden in de vorm van voeding (bijvoorbeeld JR Farm Grainless Herbs en grassen/hooi die zonlicht hebben gehad, bevatten ook vitamine D).

Uitgebreide informatie over binnenhuisvesting vind je hier
Meer informatie over vitamine D vind je hier
Inspiratie voor inrichting en soorten buitenhuisvesting vind je hier

Het verblijf onderhouden

Konijnen zijn relatief schone dieren en hebben vaste plekken waar ze hun behoeften doen. In principe volstaat het door dagelijks het verblijf aan te vegen en toiletten geregeld uit te scheppen of bodembedekking te vervangen. Ik raad het aan eens in de week alles goed schoon te maken en de toiletten goed uit te soppen en spulletjes of verdiepingen met een doekje af te nemen, zodat alles fris blijft.

Nu is het zo dat niet alle konijnen zindelijk zijn, maar vaak ligt de oorzaak bij verkeerde huisvesting. Konijnen hebben bijvoorbeeld meerdere plekken waar ze hun behoefte willen doen en moeten een ruim toilet hebben om hun behoefte te kunnen doen. Kleine hoektoiletten bijvoorbeeld functioneren niet, ze zijn te klein waardoor konijnen deze niet zo graag gebruiken. Het beste kies je voor een bak van minstens 80x50 cm die gevuld is met strooisel en daarop een laagje hooi (en stro als ze bijvoorbeeld buiten wonen, tijdens de koudere maanden). Plaats de toiletten in hoeken of op de plekken waar ze graag hun behoefte doen.

Vuistregel voor toiletten: per konijn 1 toilet + 1 extra. Voor twee konijnen heb je minstens 3 toiletten nodig!

Je kunt de onderbakken van kooien bijvoorbeeld gebruiken, deze zijn ideaal om als toilet te gebruiken. Ze hebben dan de ruimte om aan de ene kant hun behoeften te doen en aan de andere kant lekker te rusten zonder dat ze in hun behoeften moeten liggen. Als je geen onderbakken van kooien tot je beschikking hebt, kun je bijvoorbeeld ook de lage bakken van de IKEA – SAMLA gebruiken: LINK. Hoektoiletten zijn véél te klein en voldoen niet aan de behoeften van konijnen.

Uitloop

Konijnen zijn zeer actieve dieren. Een standaard verblijf van 6 m2 voldoet niet genoeg aan hun energieke behoefte om flink rond te rennen. Konijnen zijn namelijk zeer goed in sprintjes trekken en kunnen enorm hard rennen (wilde konijnen bereiken wel eens snelheden tot 60 km/h!). Dat lukt niet op een enkele vierkante meter. Daarom dat een uitloop eigenlijk noodzakelijk is, zodat zij de mogelijkheid krijgen om écht flink rond te rennen en sprintjes te trekken wanneer ze dat willen. Een uitloop bied je b.v. elke dag overdag aan (zeker wanneer ze buiten wonen, want in de nacht zijn ze kwetsbaar voor roofdieren die vooral in de avond en nacht actief zijn). Bij een uitloop is het van belang dat dit veilig is: dat ze niet kunnen ontsnappen, niet bij elektriciteit kunnen komen, (zeer) giftige planten onbereikbaar zijn, enz.

Maak een uitloop leuk en uitdagend, plaats diverse schuilplekken zodat ze zich terug kunnen trekken als ze zich onveilig voelen bijvoorbeeld. Als de konijnen buiten wonen, is het fijn als ze tussen de planten, struiken en bomen kunnen rond lopen (een compleet betegelde tuin bijvoorbeeld is erg saai voor konijnen).

Waarom kooien of hokken niet geschikt zijn als basisverblijf

Een kooi of een hok is van oorsprong ontworpen voor mensen en dienen alleen ons eigen gemak. Ze zijn klein en makkelijk te onderhouden en zijn in feite niets meer dan een bewaarplek voor dieren. Ze zijn dus van oorsprong nooit ontworpen op basis van dierenwelzijn! Een hok kan wel dienen als schuilplek in een ruime ren. Een bak kooi kun je gebruiken als toilet (verwijder altijd het tralies, deze hebben geen meerwaarde).

Konijnen opsluiten in de nacht

Ik zie nog te vaak dat konijnen overdag dan vrij mogen rond lopen of een uitloop hebben maar in de nachten dan worden opgesloten in een kooi of hok. Konijnen hebben een heel ander ritme, zij hebben niet hetzelfde ritme zoals wij die kennen (waarbij we overdag actief zijn en slapen tijdens de nacht). Konijnen zijn zowel overdag als tijdens de nacht actief. Zij wisselen continu tussen rust en activiteit. De piekmomenten zijn tijdens de schemer. Maar vaak worden dan juist tijdens de piekmomenten bijvoorbeeld de konijnen opgesloten, ze willen dan juist rond lopen en actief zijn – maar dan zitten ze dus opgesloten! Daarom dat het van belang is dat zij 24/7 bewegingsruimte hebben.