Blaasstenen en -gruis bij konijnen en cavia's

Blaasgruis en -stenen is een veelvoorkomende ziekte bij cavia’s en konijnen. Gruis en stenen bestaan veelal uit calciumdeeltjes. Gruis bevindt zich voornamelijk in de blaas, stenen kunnen op verschillende plekken ontstaan (zoals in de nieren, blaas, urineleider). Wanneer deze ziekte optreedt, wordt al snel geadviseerd om een calciumarm dieet in te zetten om verdere vorming van gruis of stenen te voorkomen. Hoewel dit heel logisch klinkt, is dat het niet en veroorzaakt dit dieet juist méér gezondheidsproblemen. Het is ‘gevaarlijk’ om te focussen op één voedingsstof en alleen dat te gaan ‘bestrijden’ en te zien als oorzaak of boosdoener. Alle andere factoren worden hierdoor volledig genegeerd of over het hoofd gezien en dan ben je nog verder van huis. Een calciumarm dieet heeft bijvoorbeeld een negatieve impact op het gebit en de botten en zo wordt de ene ziekte met een andere ingewisseld. Om beter te begrijpen wat er precies gaande is, is het van belang een beetje kennis te hebben van de anatomie en voeding.   

Blaasgruis bij een konijn. Foto van Stephanie Aukes.

Blaassteen van een cavia. Foto van Sabrina den Hertog.

Konijnen en cavia’s eten van nature vochtrijke voeding dat vooral bestaat uit verse grassen en kruiden, die ongeveer voor 75-95% uit vocht bestaat. Hier heb je meteen het grootste probleem te pakken: veel cavia’s en konijnen krijgen gewoon veel te weinig vocht binnen. Het meest bekende voedingsadvies ziet hooi als hoofdvoer, maar hooi bevat weinig vocht (ongeveer 10%). Het lukt cavia’s en konijnen niet om zelfstandig hun vochtvoorziening aan te vullen door te drinken, waardoor ze een constant tekort aan vocht hebben. Ze zijn ook zo geëvolueerd om bijna alle vocht uit voeding te halen. Het gebrek aan vocht leidt tot problemen en werkt als volgt:
Cavia’s en konijnen een ander calciummetabolisme dan ons, ze nemen alle calcium op dat via hun voeding binnenkomt en hetgeen wat ze niet (meer) gebruiken of overbodig is, wordt via de nieren naar de blaas uitgescheiden en weer uit geplast. Zolang ze voldoende vocht binnen krijgen, kunnen de nieren en de blaas al deze calciumdeeltjes prima uitscheiden. De urine is dusdanig verdund dat de calciumdeeltjes geen kans krijgen om tot gruis of een steen te vormen. Wanneer cavia’s en konijnen te weinig vocht binnen krijgen, raakt de urine geconcentreerd, waardoor de kans veel groter is dat deze calciumdeeltjes aan elkaar blijven ‘haken’ en zo heb je het begin van blaasgruis, die uiteindelijk kunnen vormen tot blaasstenen.

Calcium is zwaarder dan urine en zakt daardoor gemakkelijk naar de bodem van de blaas. Normaliter is dit geen probleem, zolang cavia’s en konijnen veelvuldig bewegen en voldoende vocht binnen krijgen. Tijdens het bewegen, wordt de blaas flink ‘gehusseld’ en kan zo alle calcium gemakkelijk worden uit geplast. Het wordt een probleem wanneer cavia’s en konijnen onvoldoende kunnen bewegen. Helaas worden nog vele konijnen en cavia’s in kooien of hokken gehouden, waardoor hun bewegingsruimte ernstig wordt beperkt. Door gebrek aan beweging, blijft de calcium voornamelijk op de bodem van de blaas liggen en plassen ze niet alle calcium (en urine) steeds uit, met als gevolg dat de calcium zich steeds verder in de blaas ophoopt. Eerder omschreef ik hoe een calciumdeeltje eruit ziet (kristallen met scherpe randen), deze schuren ook nog eens tegen de blaaswand aan met als gevolg dat er ook nog eens blaasontsteking kan ontstaan.

Het lichaam van de cavia en konijn is perfect ontworpen om calcium goed af te voeren. Maar door gebrek aan juiste voeding en huisvesting, lukt dat niet meer. Het is eigenlijk niet zo gek dat vele konijnen en cavia’s op den duur zelfs kampen met ‘chronische’ blaasproblemen, want zolang de oorzaak niet wordt weggenomen, zal het probleem blijven bestaan. Zo zie je ook dat het geen nut heeft om te focussen op één deel van het probleem (zoals een calciumarm dieet), maar wel door juist naar alle factoren te kijken. Behalve voeding en huisvesting, zijn er nog meer oorzaken die een rol (kunnen) spelen, zoals overgewicht, verkeerde verhouding calcium/fosfor, erfelijkheid, persoonlijke aanleg, enzovoorts.
​
Toch wordt er dan gedacht: ‘maar ik geef deze voeding al jaren’, dus waarom zou het dan aan de voeding liggen? Er wordt vanuit gegaan dat klachten vrij plotseling ontstaan en aangezien al die tijd hetzelfde voer wordt gegeven, zal het wel niet aan het voeding liggen. Of dat het niet aan de huisvesting kan liggen, want dat is ook al die tijd onveranderd gebleven. Het is van belang om je te beseffen dat ziekten zelden van de een op de andere dag ontstaan. Het is een langzaam proces en het duurt lang voordat de eerste symptomen voor ons duidelijk zichtbaar zijn. Het begin van het proces (neerslaan van de calciumdeeltjes in de blaas) tot aan de eerste symptomen die jij als eigenaar opmerkt, kan zelfs 1 tot 2 jaar tussen zitten.

Als de blaasproblemen eenmaal zijn ontdekt, kan het best lastig zijn om dit weer te herstellen. Er kan een soort ‘blaasledigingsstoornis’ ontstaan waarbij het de blaas niet meer lukt om zich volledig te ledigen. Er blijft hierdoor een constant laagje urine achter met calcium, waardoor de calcium zich steeds verder gaat ophopen in de blaas tot het op een punt komt waardoor de blaas te verzwakt raakt. Het is daarom niet zo gek dat de blaas soms vaker ‘gespoeld’ (een medische handeling uitgevoerd door een kundige dierenarts) moet worden bijvoorbeeld. Ook hier duurt het genezingsproces lang, van enkele weken tot maanden. Er is ook een risico dat de blaas permanent beschadigt (de ‘blaasledigingsstoornis’) is en de klachten wellicht nooit volledig zullen verdwijnen. Het beste wat je dan kan doen is de situatie te stabiliseren (vaak lukt dat heel goed door een juist dieet en huisvesting aan te bieden).

Het belangrijkste is om te zorgen dat je cavia’s en konijnen weer veel vocht binnen krijgen. Dit doe je door een ‘natuurlijk dieet’ aan te bieden, dat bestaat uit weide (wilde grassen en kruiden) en/of bladgroenten. Hooi kun je nog prima erbij geven, onbeperkt zelfs, maar als aanvulling. Als je konijnen of cavia’s geen of weinig groenvoer gewend zijn, is het van belang om dit rustig op te bouwen. Vermijd ander droogvoer zoveel mogelijk, dus brokjes, snacks, gedroogde groenten en meer, geef je beter niet. Er zijn ook kruiden die je kunt inzetten waar je een thee kan laten trekken of kan laten weken in water. Denk aan smalle weegbree, kamille en paardenbloemblad. Wanneer je bladgroenten aanbiedt, is het nog van belang om rekening te houden met de juiste calcium/fosfor verhouding. Keukenkruiden en loof hebben de beste verhouding ten opzichte van andere bladgroenten. Vandaar dat variatie zo van belang is en er altijd een combinatie wordt gegeven van keukenkruiden, loof, kool en bittersla. Voor uitgebreide informatie over dit dieet (natuurlijk dieet) verwijs ik je graag naar het onderdeel ‘voeding’.

Dan is het nog van belang om opnieuw een kritische blik te werpen op de huisvesting. Kooien of hokken zijn ten alle tijden ongeschikt om cavia’s of konijnen in te houden. Het is van belang dat zij 24/7 de ruimte hebben met een inrichting die aansluit op hun natuurlijk gedrag en behoeften. In geval van blaasproblemen is het nog extra belangrijk om konijnen en cavia’s te stimuleren rechtop te staan, zodat de inhoud van de blaas meerdere keren per dag goed door elkaar wordt geschud en calcium goed uit wordt geplast.

Hieronder zie je nog meer voorbeeld foto's van blaasgruis en -stenen.  

Blaaszand/gruis van een cavia. Foto van Anoniem.

Blaasstenen van cavia's. Foto van Caviastal Honeymoon.

Blaasgruis van een cavia. Foto van Anoniem.

Röntgenfoto van een konijn waar een blaassteen te zien is. Foto van M. Cruiming.

​NB. Wanneer je cavia’s of konijnen medicatie krijgen, loop dan even na of dit wel samen gaat met bepaalde kruiden (niet enkel medicatie voor de blaasproblemen, ook als er sprake is van andere soorten medicatie). Dit geldt ook voor dieren die zwanger zijn!

Tip: meer uitgebreide informatie over blaasgruis en -stenen kun je vinden op de websites kaninchenwiese, meerschweinchenwiese en kaninchen wurde wiese kaufen.

Er is toestemming voor het gebruiken van deze foto’s van derden. Deze mogen absoluut niet worden gebruikt zonder toestemming van de eigenaar! De tekst is geschreven door Mini Natuur en mag niet worden gekopieerd of zonder toestemming worden gebruikt.