Cavia’s worden echt als ideale knuffeldieren gezien en daar verbaas ik mij over. Ze worden gezien als levende knuffels, terwijl cavia’s juist prooidieren zijn en helemaal niet geschikt zijn als knuffeldier. Cavia’s zijn inderdaad ‘makkelijke huisdieren’, ze laten veel toe en ontwikkelen nauwelijks (agressieve) gedragsproblemen. Dat is de ‘keerzijde’ van cavia’s: ze accepteren hun lot, ook al vinden ze het vreselijk. Konijnen zijn bijvoorbeeld veel feller en laten veel sneller agressief gedrag zien als ze het ergens niet mee eens zijn.

Adviezen luiden vaak ‘pak ze gewoon op, ook al rennen ze van je weg, dat hoort er gewoon bij’. Eenmaal op schoot blijven ze netjes zitten. Als ze het écht zo erg zouden vinden, zouden ze wel wat laten weten toch? Nou, dat doen ze dus niet. Of ze doen het wel, maar op een zachtaardige manier, alleen denkt men dat een grens pas is bereikt als een cavia echt zal bijten of ander agressief gedrag laat zien. Hoe bizar is dat eigenlijk dat we pas luisteren als dieren agressief reageren?

Een ander veelvoorkomend advies is bijvoorbeeld: pak ze dagelijks op, dan wennen ze er vanzelf aan. Het is één van de meest voorkomende adviezen als het gaat om cavia’s tam maken. Met andere woorden betekent dit: dring jezelf vaak genoeg op tot ze het gewoon opgeven. Het heeft ook niets meer te maken met ‘tam maken’. Tam maken betekent ‘gewend aan de omgang met mensen’. Nu kun je dit op verschillende manieren interpreteren, maar voor mij betekent dit dat ze je niet als een roofdier zien en zich veilig genoeg voelen om rustig te blijven eten als je voorbij loopt. Het blijven immers prooidieren die geprogrammeerd zijn om snel te reageren op mogelijk gevaarlijke situaties. Om de een of andere reden is de term ‘tam maken’ verward met ‘temmen’: het africhten van een dier en doet wat er van hem verlangd wordt. In dit geval dat een prooidier iets moet doen wat volstrekt tegen zijn natuurlijk gedrag in gaat: opgepakt worden en stil op schoot zitten.
​
En toch zitten ze zo rustig op schoot, hoe zit dat dan precies? Dan vinden ze het toch helemaal niet erg? Ze blijven netjes zitten en maken schattige geluidjes… Hier wordt het gedrag veelvuldig verkeerd geïnterpreteerd door gebrek aan kennis over gedrag van cavia’s. Ze proberen je wel degelijk te laten weten dat ze het niet fijn vinden, het wordt alleen niet gesignaleerd of verkeerd geïnterpreteerd. Zoals het aaien over hun hoofd en als reactie hun hoofd de lucht in gooien: dit is typisch caviagedrag en op deze manier vertellen ze je dat ze niet aangeraakt willen worden. Het zogenaamde ‘spinnen’ is caviataal voor ‘ik wil dit niet’. Het uiteindelijk plat op schoot liggen is gewoon een gevolg van ‘ik heb al zo vaak nee gezegd, maar ik word genegeerd, ik leg mij bij neer want het is zinloos’. Deze gedragingen, die veelvuldig voorkomen als je ze op schoot neemt, laten in het geheel niet zien dat cavia’s het leuk vinden.

Ik kan het niet vaak genoeg benadrukken: prooidieren zijn in beginsel geen knuffeldieren. Het oppakken en op schoot nemen is ontzettend stressvol voor cavia’s. Ze kunnen niet adequaat reageren op deze handelingen door bijvoorbeeld weg te rennen en te schuilen voor het gevaar. Gebeurt dit ook nog eens meerdere keren per week of zelfs dagelijks, dan zal deze stress omslaan naar chronische stress. Dit heeft op lange termijn invloed op hun welzijn en kan zelfs leiden tot diverse gezondheidsproblemen. Het eerste signaal laten ze al zien, want ze rennen weg als je ze wil oppakken. Duidelijker dan dat kan het niet zijn. Laat je dan ook niet gek maken door andere mensen die zeggen ‘daar moeten ze even doorheen en dat hoort erbij’. In feite wordt hiermee gezegd: negeer hun grenzen en dring jezelf op.

Als je cavia’s niet op schoot kan nemen of kan oppakken, wat kan dan nog wel? Laat ik voorop stellen dat cavia’s ons niets verschuldigd zijn. Ook al kun je ze niet op schoot nemen, saai zijn ze zeker niet. Je kunt ze nog steeds tam maken, zolang dit op vrijwillige basis gebeurt. Dit kun je doen door in het verblijf te zitten en ze lekkers aan te bieden en geduld te hebben. Sommige cavia’s genieten echt van aandacht en kunnen op den duur op je schoot gaan klimmen. Anderen vinden het aannemen van wat lekkers meer dan genoeg. Mijn cavia’s rennen op mij af als ze weten dat ze een pompoenpit of een paardenbloemwortel krijgen.

Soms ontkom je er niet aan en moet je ze wel oppakken, bijvoorbeeld voor een check-up of om andere medische redenen. Alles daarbuiten is geen noodzaak en hoort op vrijwillige basis te gebeuren waarbij hun grenzen worden gerespecteerd. Op deze manier is er veel meer ruimte om een vertrouwensband op te bouwen. Je zult ook merken dat het oppakken op lange termijn beter zal gaan omdat ze hebben geleerd, na al die tijd, dat het niet zo lang zal duren en ze een beetje weten wat er gaat gebeuren (maar leuk zullen ze het nooit gaan vinden…). 

Om te voorkomen dat cavia’s en konijnen een tekort aan voedingsstoffen oplopen, wordt geadviseerd om dagelijks brokjes of pellets (hierna: brokjes/brokken) te voeren. Deze brokken zouden alle voedingsstoffen bevatten die ze nodig hebben, dus je dit netjes voert, zullen je konijnen en cavia’s geen risico op tekorten lopen. Zelf voer ik helemaal geen brokken aan mijn cavia’s en konijnen, waardoor ik geregeld de vraag krijg of ze geen tekorten oplopen. Mijn standaard vraag is: welke tekorten dan precies? Velen weten daar het antwoord niet op. Ik eerlijk gezegd ook niet precies, dus ik ben het gaan uitzoeken: welke voedingsstoffen hebben cavia’s en konijnen dan eigenlijk nodig en wat zit hiervan in een brokje? En als je volledig groenvoer aanbiedt, kunnen ze dan gemakkelijk zonder die brokjes of niet? Daaropvolgend begon ik mij af te vragen wat ‘complete voeding’ is en of je complete voeding wel kunt fabriceren tot een brokje. 

Bij mensen zijn er ongeveer 50-tal voedingsstoffen die als essentieel worden gezien en die we via onze voeding binnen moeten krijgen om gezondheidsproblemen en tekorten te voorkomen. Denk aan verschillende soorten koolhydraten, essentiële vetzuren, essentiële aminozuren en eiwitten, vitaminen, mineralen, sporenelementen, enzovoorts. Al het andere wordt als niet-essentieel of semi-essentieel gezien (het wordt bijvoorbeeld zelf in het lichaam aangemaakt). Ga je op zoek naar het beste dieet voor mensen, dan kom je er al snel achter dat daar ongelooflijk veel verschillende, uiteenlopende visies en meningen over zijn. Gezondheid (voeding) is dus helemaal nog niet zo makkelijk, maar ingewikkeld zelfs. Gezondheid hangt af van zo veel verschillende factoren. Het is niet enkel voeding, maar ook hoe je je mentaal voelt en de fase van het leven waar je je op dat moment bevindt (kind, ouder, zwanger bijvoorbeeld). Niet alleen dat, ook zijn nog lang niet alle biologische processen in ons lichaam bekend en bevatten planten ongelooflijk veel inhoudsstoffen, waarvan lang niet alle inhoudsstoffen bekend zijn en niet weten wat voor effect ze hebben op ons lichaam. Zo zijn er nog talloze fytonutriënten (zoals slijmstoffen, looistoffen, flavonoïden) in planten en ander plantaardige voeding te vinden, hoewel deze niet worden geclassificeerd als ‘essentieel’.

Konijnen en cavia’s hebben zo ook heel wat essentiële voedingsstoffen nodig. Ze hebben koolhydraten nodig, essentiële vetzuren, essentiële aminozuren, eiwitten, mineralen, sporenelementen en vitaminen. Om een voorbeeld te noemen: cavia’s zijn, net als wij mensen, niet in staat om vitamine C aan te maken en moeten ze via voeding binnen krijgen, terwijl konijnen in staat zijn om zelf vitamine C ‘aan te maken’ in het lichaam.   

Cavia’s en konijnen zijn herbivoren en voeden zich vooral met grassen en kruiden. Planten bestaan uit o.a. uit celwanden (het skelet van de plant). Alleen deze celwanden (opgebouwd uit o.a. cellulose en hemicellulose) kunnen niet door enzymen worden afgebroken, voedingsstoffen onbereikbaar zijn. Daarvoor hebben cavia’s en konijnen een grote blinde darm, waar speciale bacteriën zitten die in staat zijn om celwanden af te breken zodat de voedingsstoffen alsnog vrij komen. Cellulose en hemicellulose zijn daarom een belangrijk onderdeel van hun dieet. Op kaninchen wurde wiese kaufen, vond ik een duidelijke analyse van de verhouding in weide (grassen en kruiden) en ziet er ongeveer zo uit:

Dit kun je als basis zien, de juiste verhouding die je wil nastreven. Als er bijvoorbeeld geen of nauwelijks vezelige koolhydraten in de voeding zit (ook bekend als vezels en ruwe celstof), leidt dat tot darmproblemen. Daarom dat hooi als belangrijk voer wordt gezien, want het bevat veel ‘vezels’.

Dit is wat ik tot nu toe heb kunnen vinden en worden gezien als essentiële voedingsstoffen:  

• Essentiële aminozuren: arginine, glycine, histidine, isoleucine, leucine, lysine, methionine + cystine, phenylalanine + tyrosine, threonine, tryptofaan en valine.
• Essentiële vetzuren: omega 3 en 6
• Vitaminen: A, C (voor cavia’s), E en D.
• Mineralen: calcium, fosfor, kalium, natrium, chloride en magnesium.
• Sporenelementen: ijzer, koper, mangaan, zink, selenium, jodium, kobalt, molybdeen, fluoride en chroom.

NB: het is mogelijk dat er nog veel meer essentiële voedingsstoffen zijn, zodra ik meer informatie vind, zal ik dit toevoegen.

Andere inhoudsstoffen zijn de fytonutriënten (secundaire plantenstoffen). Deze worden officieel niet gerekend tot de essentiële voedingstoffen, maar ik ben van mening dat deze wel degelijk van belang zijn. Het lichaam heeft ook onderhoud en verzorging nodig om goed te blijven functioneren. Dat doen deze fytonutriënten, ze verzorgen de organen, bloedvaten, hormoonstelsel, bindweefsel, enzovoorts. Om enkele voorbeelden te noemen: bitterstoffen activeren de spijsvertering, het stimuleert de pancreas waardoor meer enzymen worden aangemaakt en zo voedingsstoffen beter worden opgenomen. Slijmstoffen onderhouden de slijmvliezen en flavonoïden werken samen met vitamine C en bevorderen elkaars opname.

We hebben dan ook nog te maken met de individuele voedingsbehoefte, een ouder dier heeft andere voedingsbehoeften dan een jong dier. Maar jaargetijden spelen een rol: in de zomer zijn er weer andere voedingsbehoeften dan in de winter.
​
Kort samengevat: een complete voeding bevat de essentiële voedingsstoffen én juiste verhouding én houdt rekening met de individuele behoeften van een konijn en cavia. Zelf vind ik fytonutriënten van groot belang, persoonlijk zie ik deze ook graag terug in de voeding. 

​Terug naar de brokjes, want deze worden als complete voeding gezien. Hierboven heb ik al beschreven hoe de ‘ideale voeding’ eruit zou moeten zien en welke essentiële voedingsstoffen bekend zijn. We gaan deze informatie eens naast dat van de brokjes leggen en vergelijken. Tijdens mijn zoektocht naar de inhoud van brokjes, kwam ik uit op FEDIAF, een organisatie die aangeeft welke inhoudsstoffen in diervoeding opgenomen moet zijn, welke percentages, wat er op de verpakking vermeld moet staan, enzovoorts. Je kan het overzicht HIER vinden. Dit gaat over voeding voor konijnen, ik kon helaas geen overzicht vinden die voor knaagdieren geldt. In het overzicht wordt vermeld dat de gegevens gebaseerd zijn op ‘slachtkonijnen’ uit de vee-industrie en is hier en daar wat aangepast. Dat is bijzonder, hoe zijn deze gegevens voor slachtkonijnen tot stand gekomen? Waar is dat op gebaseerd? Kort samengevat zijn brokken voor slachtkonijnen ontwikkeld voor het gemak van de mens: brokken kunnen makkelijk en lang worden bewaard en is eenvoudig in gebruik. De inhoud van deze brokken zijn afgestemd op de ‘bestemming’ van het konijn. De meeste konijnen zijn bedoelt voor de slacht en worden op een leeftijd van 3 maanden al geslacht. De voeding heeft enkel als doel dat de konijnen de voedingsstoffen binnen krijgen die ze nodig hebben tot die leeftijd van 3 maanden. Langer maakt niet uit, want dan zijn ze toch al dood. Deze brokjes zijn in beginsel nooit ontworpen op basis van welzijn of voor langdurig gebruik, desondanks zijn de brokken voor huisdierkonijnen daar wel op gebaseerd.

Op verpakkingen van brokken zien we het volgende terug:

• de analytische bestanddelen: dat zijn ruw as, ruwe vezel, ruw celstof en ruw vet en komt tot stand door middel van de van Weende analyse. We hebben alleen niet zo veel aan deze analyse, want het geeft niet de bestanddelen aan die we willen weten. Er wordt bijvoorbeeld geen onderscheid gemaakt tussen de verschillende soorten koolhydraten (de snelle koolhydraten en de vezelige koolhydraten). Zo weten we dus eigenlijk niet hoe de verhoudingen precies zijn en of deze wel aansluiten op de spijsvertering. In 2019* is er een onderzoek gedaan naar de voedingswaarde van brokken en daaruit blijkt dat vele soorten brokken een vrij hoog zetmeelgehalte hebben, tussen de 45 tot 60%! Zetmeel valt onder de snelle koolhydraten en daar mogen cavia’s en konijnen juist niet te veel van binnen krijgen omdat het anders kan leiden tot darmproblemen.
• nutritionele toevoegingen: volgens het FEDIAF hoeven alleen nutritionele toevoegingen worden vermeld, andere voedingsstoffen hoeven niet te worden vermeld. Maar hoe weet je dan of deze er in zitten? Nou, dat weet je dus niet. Je weet alleen welke (synthetische) voedingsstoffen er aan toe zijn gevoegd. Soms worden er wel essentiële aminozuren toegevoegd, maar lang niet alle essentiële, hooguit 1 of 2 soorten. Hetzelfde geldt ook weer voor sporenelementen en mineralen: deze staan lang niet allemaal vermeld op de verpakking en het is maar de vraag of deze er überhaupt wel in zitten.
• een ingrediëntenlijst: over het algemeen kom je ingrediënten tegen zoals tarwe, granen, plantaardige bijproducten, melasse, pulp, soja, schroot, dat soort dingen. De meeste van deze ingrediënten zijn overblijfselen van de voedingsindustrie en worden verwerkt in diervoeding, zo ook in konijnen- en caviabrokken. Over het algemeen zijn deze ingrediënten niet erg gezond en bevatten veel zetmeel.

Kort samengevat: je hebt nauwelijks iets aan de analytische bestanddelen want je wil ook weten hoeveel cellulose en hemicellulose er in zit (de vezels) voor een goede spijsvertering. Wat betreft voedingsstoffen, kom je eigenlijk ook niet veel verder: je weet eigenlijk niet wat er precies in zit, met het risico dat voedingsstoffen helemaal ontbreken. Omdat brokken zwaar worden bewerkt, verwacht ik dat de meeste inhoudsstoffen verdwenen zijn. Volgens kaninchenwiese zouden zelfs 70% van de inhoudsstoffen verdwijnen tijdens het verwerkingsproces (ik heb de bronvermelding niet kunnen checken helaas, mocht je deze hebben willen delen, heel graag!). 

We weten al dat weide een goede verhouding heeft (zie bovenstaande percentages). Maar weide bevat een verscheidenheid aan diverse soorten grassen en wilde kruiden: welke moet je dan voeren? En zitten daar dan ook nog al die essentiële voedingsstoffen in? Ik weet hoe graag men een kant en klaar lijstje wil hebben waar precies op staat wat je op een dag moet voeren om die tekorten te vermijden. Alleen is dat écht een utopie en dat komt door het volgende:

1. lang niet alle voedingsstoffen en inhoudsstoffen zijn bekend (planten bevatten duizenden inhoudsstoffen!), het is daardoor ook niet mogelijk om een complete lijst te maken, want hoe stel je die samen als niet alle informatie beschikbaar is?
2. Inhoudsstoffen en voedingsstoffen variëren per keer, het hangt af van het moment waarop geoogst is, op welk moment van de dag van het jaar, hoe het wordt bewaard, het hangt zelfs af van de plek waar je plukt of wordt geteeld.
3. Essentiële aminozuren zitten in vrijwel elke plant of groenten, maar zijn in verschillende verhoudingen aanwezig
4. Individuele voedingsbehoeften van het konijn of cavia, want de een heeft meer behoefte aan een bepaalde voeding dan de ander.

We lopen nog even het lijstje door van de essentiële voedingsstoffen aan de hand van plantaardige voeding:

• Essentiële aminozuren vindt je in vrijwel alle planten en groenten terug, maar wel in verschillende verhoudingen. Daarom dat het van belang is om zo veel mogelijk te variëren.
• Essentiële vetzuren zitten wel in planten, maar in zeer kleine hoeveelheden. Zaden en pitten bevatten wel veel vetzuren, zoals lijnzaad, pompoenpitten en chiazaad.
• Vitaminen vind je veel terug in groenten en weide. Alleen vitamine D kunnen ze niet voldoende uit voeding halen en halen ze vooral uit zonlicht. Alleen konijnen en cavia’s die permanent binnen wonen en/of geen toegang hebben tot direct zonlicht, hebben een UVB lamp nodig. Vitamine C vind je ook terug in weide en bladgroenten (vooral keukenkruiden bevatten veel vitamine C).
• Mineralen vind je tevens ook terug in alle weide en bladgroenten. Alleen weide bevat mineralen in de juiste verhoudingen in tegenstelling tot bladgroenten. Als je bladgroenten voert, is het belangrijk om daar op te letten.
• Sporenelementen vind je het meest in weide, vandaar dat ik aanraad om wilde kruiden te plukken of gedroogde wilde kruiden te voeren.  

Zoals je ziet, zitten veel voedingsstoffen gewoon in weide en bladgroenten. En om een zo compleet mogelijk menu samen te stellen, is het van belang om genoeg variatie aan te bieden. Geef grassen en kruiden in verschillende groeistadia, pluk op verschillende plekken en geef zo veel mogelijk variatie aan soorten. Ben je niet in staat om weide aan te bieden, dan kun je je verdiepen in bladgroenten. Bladgroenten zijn helaas wel sterk gecultiveerd, ze worden vaak vrij jong geoogst (op enkele uitzonderingen na) en worden vaak op een kunstmatige manier geteeld. Dit heeft invloed op hun voedingswaarde. Omdat niet iedereen de mogelijkheid heeft om (volledig) weide aan te bieden, zijn bladgroenten dan de beste keus. Ondanks dat het van mindere kwaliteit is ten opzichte van weide, bevat het nog wel vitaminen, mineralen, sporenelementen en aminozuren. Ook hier geldt weer dat variatie van belang is. Om er zeker van te zijn dat ze voldoende voedingsstoffen en fytonutriënten binnen krijgen, kun je ook dagelijks een schaaltje gedroogde kruiden en zaden bijvoeren. Uitgebreide informatie over het voeren van weide of bladgroenten, vind je terug onder het kopje ‘voeding’.

Samengevat: een compleet dieet
Het is mij inmiddels wel duidelijk dat brokken lang niet belangrijke voedingsstoffen bevatten. Normaal wordt geadviseerd om brokken te geven om tekorten te voorkomen, maar het is eerder andersom: geef je brokken, dan is het juist belangrijk om gevarieerd groenvoer te voeren om al die missende voedingsstoffen aan te vullen. Maar wat voor nut heeft het dan nog om die brokken te voeren?

Bron *: “Voldoen de momenteel in Nederland verkrijgbare konijnenvoeders aan de optimale, natuurlijke voedingsbehoefte van het konijn, gehouden als huisdier?” 

Blaasgruis en -stenen is een veelvoorkomende ziekte bij cavia’s en konijnen. Gruis en stenen bestaan veelal uit calciumdeeltjes. Gruis bevindt zich voornamelijk in de blaas, stenen kunnen op verschillende plekken ontstaan (zoals in de nieren, blaas, urineleider). Wanneer deze ziekte optreedt, wordt al snel geadviseerd om een calciumarm dieet in te zetten om verdere vorming van gruis of stenen te voorkomen. Hoewel dit heel logisch klinkt, is dat het niet en veroorzaakt dit dieet juist méér gezondheidsproblemen. Het is ‘gevaarlijk’ om te focussen op één voedingsstof en alleen dat te gaan ‘bestrijden’ en te zien als oorzaak of boosdoener. Alle andere factoren worden hierdoor volledig genegeerd of over het hoofd gezien en dan ben je nog verder van huis. Een calciumarm dieet heeft bijvoorbeeld een negatieve impact op het gebit en de botten en zo wordt de ene ziekte met een andere ingewisseld. Om beter te begrijpen wat er precies gaande is, is het van belang een beetje kennis te hebben van de anatomie en voeding.   

Konijnen en cavia’s eten van nature vochtrijke voeding dat vooral bestaat uit verse grassen en kruiden, die ongeveer voor 75-95% uit vocht bestaat. Hier heb je meteen het grootste probleem te pakken: veel cavia’s en konijnen krijgen gewoon veel te weinig vocht binnen. Het meest bekende voedingsadvies ziet hooi als hoofdvoer, maar hooi bevat weinig vocht (ongeveer 10%). Het lukt cavia’s en konijnen niet om zelfstandig hun vochtvoorziening aan te vullen door te drinken, waardoor ze een constant tekort aan vocht hebben. Ze zijn ook zo geëvolueerd om bijna alle vocht uit voeding te halen. Het gebrek aan vocht leidt tot problemen en werkt als volgt:
Cavia’s en konijnen een ander calciummetabolisme dan ons, ze nemen alle calcium op dat via hun voeding binnenkomt en hetgeen wat ze niet (meer) gebruiken of overbodig is, wordt via de nieren naar de blaas uitgescheiden en weer uit geplast. Zolang ze voldoende vocht binnen krijgen, kunnen de nieren en de blaas al deze calciumdeeltjes prima uitscheiden. De urine is dusdanig verdund dat de calciumdeeltjes geen kans krijgen om tot gruis of een steen te vormen. Wanneer cavia’s en konijnen te weinig vocht binnen krijgen, raakt de urine geconcentreerd, waardoor de kans veel groter is dat deze calciumdeeltjes aan elkaar blijven ‘haken’ en zo heb je het begin van blaasgruis, die uiteindelijk kunnen vormen tot blaasstenen.

Calcium is zwaarder dan urine en zakt daardoor gemakkelijk naar de bodem van de blaas. Normaliter is dit geen probleem, zolang cavia’s en konijnen veelvuldig bewegen en voldoende vocht binnen krijgen. Tijdens het bewegen, wordt de blaas flink ‘gehusseld’ en kan zo alle calcium gemakkelijk worden uit geplast. Het wordt een probleem wanneer cavia’s en konijnen onvoldoende kunnen bewegen. Helaas worden nog vele konijnen en cavia’s in kooien of hokken gehouden, waardoor hun bewegingsruimte ernstig wordt beperkt. Door gebrek aan beweging, blijft de calcium voornamelijk op de bodem van de blaas liggen en plassen ze niet alle calcium (en urine) steeds uit, met als gevolg dat de calcium zich steeds verder in de blaas ophoopt. Eerder omschreef ik hoe een calciumdeeltje eruit ziet (kristallen met scherpe randen), deze schuren ook nog eens tegen de blaaswand aan met als gevolg dat er ook nog eens blaasontsteking kan ontstaan.

Het lichaam van de cavia en konijn is perfect ontworpen om calcium goed af te voeren. Maar door gebrek aan juiste voeding en huisvesting, lukt dat niet meer. Het is eigenlijk niet zo gek dat vele konijnen en cavia’s op den duur zelfs kampen met ‘chronische’ blaasproblemen, want zolang de oorzaak niet wordt weggenomen, zal het probleem blijven bestaan. Zo zie je ook dat het geen nut heeft om te focussen op één deel van het probleem (zoals een calciumarm dieet), maar wel door juist naar alle factoren te kijken. Behalve voeding en huisvesting, zijn er nog meer oorzaken die een rol (kunnen) spelen, zoals overgewicht, verkeerde verhouding calcium/fosfor, erfelijkheid, persoonlijke aanleg, enzovoorts.
​
Toch wordt er dan gedacht: ‘maar ik geef deze voeding al jaren’, dus waarom zou het dan aan de voeding liggen? Er wordt vanuit gegaan dat klachten vrij plotseling ontstaan en aangezien al die tijd hetzelfde voer wordt gegeven, zal het wel niet aan het voeding liggen. Of dat het niet aan de huisvesting kan liggen, want dat is ook al die tijd onveranderd gebleven. Het is van belang om je te beseffen dat ziekten zelden van de een op de andere dag ontstaan. Het is een langzaam proces en het duurt lang voordat de eerste symptomen voor ons duidelijk zichtbaar zijn. Het begin van het proces (neerslaan van de calciumdeeltjes in de blaas) tot aan de eerste symptomen die jij als eigenaar opmerkt, kan zelfs 1 tot 2 jaar tussen zitten.

Als de blaasproblemen eenmaal zijn ontdekt, kan het best lastig zijn om dit weer te herstellen. Er kan een soort ‘blaasledigingsstoornis’ ontstaan waarbij het de blaas niet meer lukt om zich volledig te ledigen. Er blijft hierdoor een constant laagje urine achter met calcium, waardoor de calcium zich steeds verder gaat ophopen in de blaas tot het op een punt komt waardoor de blaas te verzwakt raakt. Het is daarom niet zo gek dat de blaas soms vaker ‘gespoeld’ (een medische handeling uitgevoerd door een kundige dierenarts) moet worden bijvoorbeeld. Ook hier duurt het genezingsproces lang, van enkele weken tot maanden. Er is ook een risico dat de blaas permanent beschadigt (de ‘blaasledigingsstoornis’) is en de klachten wellicht nooit volledig zullen verdwijnen. Het beste wat je dan kan doen is de situatie te stabiliseren (vaak lukt dat heel goed door een juist dieet en huisvesting aan te bieden).

Het belangrijkste is om te zorgen dat je cavia’s en konijnen weer veel vocht binnen krijgen. Dit doe je door een ‘natuurlijk dieet’ aan te bieden, dat bestaat uit weide (wilde grassen en kruiden) en/of bladgroenten. Hooi kun je nog prima erbij geven, onbeperkt zelfs, maar als aanvulling. Als je konijnen of cavia’s geen of weinig groenvoer gewend zijn, is het van belang om dit rustig op te bouwen. Vermijd ander droogvoer zoveel mogelijk, dus brokjes, snacks, gedroogde groenten en meer, geef je beter niet. Er zijn ook kruiden die je kunt inzetten waar je een thee kan laten trekken of kan laten weken in water. Denk aan smalle weegbree, kamille en paardenbloemblad. Wanneer je bladgroenten aanbiedt, is het nog van belang om rekening te houden met de juiste calcium/fosfor verhouding. Keukenkruiden en loof hebben de beste verhouding ten opzichte van andere bladgroenten. Vandaar dat variatie zo van belang is en er altijd een combinatie wordt gegeven van keukenkruiden, loof, kool en bittersla. Voor uitgebreide informatie over dit dieet (natuurlijk dieet) verwijs ik je graag naar het onderdeel ‘voeding’.

Dan is het nog van belang om opnieuw een kritische blik te werpen op de huisvesting. Kooien of hokken zijn ten alle tijden ongeschikt om cavia’s of konijnen in te houden. Het is van belang dat zij 24/7 de ruimte hebben met een inrichting die aansluit op hun natuurlijk gedrag en behoeften. In geval van blaasproblemen is het nog extra belangrijk om konijnen en cavia’s te stimuleren rechtop te staan, zodat de inhoud van de blaas meerdere keren per dag goed door elkaar wordt geschud en calcium goed uit wordt geplast.

Hieronder zie je nog meer voorbeeld foto's van blaasgruis en -stenen.  

​Wanneer je op zoek gaat naar een verblijf voor je konijnen of knaagdieren, zie je dat er een enorme variatie is aan verschillende soorten kooien en hokken met verdiepingen, zonder verdiepingen, klein en groot. Over het algemeen lijken ze allemaal wat op elkaar en verschillen ze niet heel erg van grootte. Deze ‘typische’ kooien en hokken vindt je vooral in dierenwinkels en webshops en worden nog veelvuldig verkocht. Het is eigenlijk onbegrijpelijk dat dit soort kooien en hokken worden aangeboden en dat vele eigenaren voor kiezen om hun konijnen en knaagdieren in deze krappe ruimtes opsluiten. Zo’n kooi is niets meer dan een plek om je konijnen of knaagdieren ‘bewaart, zoals een boek in een boekenkast. Pas wanneer je er ‘gebruik’ wil gaan maken, haal je je boek uit de kast (oftewel: je konijn of knaagdier uit de kooi) en als je er mee klaar bent, leg je hem weer terug in de kast (oftewel: de kooi). Door konijnen en knaagdieren in zulke kleine kooien te houden, worden ze gedegradeerd tot een (levend) object, net als een boek. Het enige verschil is dat het onderhoudt vergt in tegenstelling tot een boek. 

Waar de oorsprong van de kooien (precies) ligt, durf ik niet te zeggen, maar het zou mij niet verbazen als het is overgenomen van de vee-industrie of laboratorium en gewoon van ‘vroeger’ (dieren worden al heel erg lang opgesloten in kooien). Wat dat betreft worden dieren vaak gezien als een voorwerp die wat onderhoudt vergt, niet als een levend wezen die gevoelens en emoties ervaart. Je koopt geen immers grote kast voor dat ene kledingstuk, dus waarom zou je dat dan wel doen voor een konijn of knaagdier? Tel daarbij op dat een kooi of een hok aantrekkelijk is voor de mens want het is zo klein dat je er altijd plek voor hebt. Het is ook nog eens makkelijk om schoon te houden. Wat dit voor het konijn of knaagdier zelf betekent? Een levenslange lijdensweg. Een vreselijk saai leven, opgesloten als een gevangene.

Mocht je je konijnen of knaagdieren in zulke standaard kooien houden, dan kan ik mij voorstellen dat dit best heftig aan kan komen. De meeste mensen hebben niet de intentie om zo slecht voor hun dieren te zorgen en bovendien, als liefdevol persoon, zou je je dierbaren niet op willen sluiten. En toch gebeurt het en vindt men het heel normaal. Ook ik heb heel lang mijn konijnen en knaagdieren in deze typische kooien en hokken gehouden zonder er bij stil te staan wat voor effect dit op hun welzijn heeft. Ik heb mij net zo goed voor de gek laten houden en deze informatie voor zoete koek aangenomen zonder ooit vragen te stellen of kritisch te zijn. Het kritisch zijn naar de zorg die je levert aan je huisdieren, is van enorm belang om de zorg écht te kunnen verbeteren.

Zo’n kooi of hok is dus echt niets anders dan een bewaarplek. Wil je je konijnen of knaagdieren zo’n leven niet aandoen, kun je heel goed een verblijf aan gaan bieden die wel past bij hun natuurlijke behoeften en waar ze zich echt thuis kunnen voelen. Dan zullen de volgende vragen ontstaan: hoe groot moet het zijn en waar moet het aan voldoen? Hele terechte vragen, maar wel lastig om daar een duidelijk antwoord op te kunnen geven. De absolute basis begint bij het weten wat de natuurlijke behoeften en gedrag zijn. Zonder deze kennis heb je anders geen flauw idee waar je moet beginnen. Als je weet hoe ze (van nature) leven, dan wordt het je ook duidelijker hoe het verblijf eruit zou moeten doen, hoe groot deze zal moeten zijn en hoe je het inricht.
​
Ga je naar deze informatie op zoek, dan zul je al snel merken dat er een wirwar van adviezen en informatie te vinden is. Velen strooien rond met woorden als ‘welzijn’, ‘natuurlijk gedrag’ of ‘natuurlijke behoeften’ maar blijkt al snel dat de adviezen niet of nauwelijks aansluiten op hun behoeften, want zelfs die bewaarkooien worden door velen nog gezien als een goed verblijf en goed voor het welzijn…

Ik wil nog wat extra aandacht besteden aan de woorden ‘minimale afmeting’ en ‘ideale afmeting’. Deze twee worden nog al gemakkelijk door elkaar gehaald. Ideaal en minimaal gaan helemaal niet samen – iets kan niet minimaal én ideaal zijn.  

Een minimale afmeting zie ik als een noodzakelijke afmeting, een ruimte die op zijn minst nodig is voor het dier om zijn natuurlijke behoeften en gedrag te kunnen vertonen. Waar die minimale dan precies op is gebaseerd? Nou ja, eigenlijk op ‘niets’. Het is verzonnen. Er is geen wetgeving of iets dergelijks dat zegt: dít hebben zij minstens nodig. Daarom dat er dus ook zoveel verschillende visies en meningen zijn.  

Dan heb je nog ‘ideaal’, en ideaal is ‘een situatie waar je naar streeft’. In dit geval een ideaal verblijf, waar je konijn of knaagdier helemaal gelukkig is en kan doen wat hij van nature hoort te doen. Maar dit is even vaag als minimaal. Want zou je dan eigenlijk niet juist het ideale verblijf moeten nastreven in plaats van minimaal? Het liefst wel natuurlijk, maar waar leg je de grens dan? Bij een paar vierkante meter of bij 100 vierkante meter? Het blijven gedomesticeerde dieren die in gevangenschap leven waardoor je altijd tegen beperkingen aan zal lopen. Daarom zie ik een verschil tussen minimaal en ideaal: minimaal is wat er minstens nodig is en ideaal zit daar flink boven, haast tot in het oneindige. Ee groot bestaat eigenlijk niet (meestal wonen we zelf al niet eens zo groot, laat staan dat je je konijnen of knaagdieren het dubbele kan aanbieden). Een minimale afmeting is een afmeting die voor iedereen haalbaar is: ook als je een relatief kleine woning hebt.
​
De fout die veel mensen maken, is dat ze uit gaan van een minimale afmeting als ‘ideaal’ en dan vervolgens in huis of in de tuin naar een plek gaan zoeken waar de minimale afmeting past. Zoals ik al eerder aangaf, is een minimale afmeting een ruimte die op zijn minst nodig is voor een konijn of knaagdier om zijn of naar natuurlijk gedrag te kunnen vertonen. We hebben echter ook nog te maken met de behoeften van individuele dieren: de één heeft meer moeite met het functioneren in een kleiner verblijf dan de ander. Je loopt meer risico op gedragsproblemen of frustratie bij je konijn of knaagdier als je een minimaal verblijf kiest. Daarom ga je niet op zoek naar een plek waar zo’n minimaal verblijf past, maar ga je op zoek naar wat je maximaal te bieden hebt.