Oorzaken van darmproblemen bij konijnen

Darmproblemen bij konijnen komen nog geregeld voor, vaak staan konijnen zelfs bekend om hun ‘gevoelige spijsvertering’. Of hun spijsvertering werkelijk gevoelig is? In principe niet, maar er is weinig speelruimte omdat hun spijsvertering wel gespecialiseerd is in het verwerken van specifieke voeding. Wanneer ze andere soort voedsel aangeboden krijgen, kan dat al snel darmproblemen veroorzaken. Mocht je meer willen weten hoe de spijsvertering werkt, dan kun je dat HIER terug lezen.

Wellicht heb je een konijn die vaak last heeft van een gasvorming, verstopping of plakpoep en wil je dat dit probleem verholpen wordt. Logisch ook, want zulke symptomen kunnen zelfs dodelijk zijn als er niet tijdig wordt gehandeld. Ik lees zelfs dat het zo vaak gebeurd, dat eigenaren een heel medicijnkastje paraat hebben staan en de eerste signalen van gasvorming of verstopping meteen herkennen en direct weten wat ze moeten doen om de darmen weer op gang te krijgen. Zulke gezondheidsproblemen zijn echter niet normaal. Deze symptomen zijn een zeer duidelijk signaal dat de spijsvertering overhoop ligt. Als jouw konijn regelmatig kampt met diverse darmproblemen, dan is het van belang te onderzoeken wat de oorzaak is en de oorzaak te verhelpen. Anders loop je het risico dat de klachten zich zullen blijven herhalen.  

Voeding

Laat ik beginnen met de meest voorkomende oorzaak: de voeding. Ik gaf al eerder aan dat konijnen een gespecialiseerd spijsverteringsstelsel hebben en alleen voeding kunnen verteren die bij hun specifieke spijsvertering thuishoort. Het bekendste voedingsadvies voor konijnen is hooi als hoofdvoer, brokjes ter aanvulling en op de derde plek staat groenvoer. Konijnen zijn herbivoren (folivoren: bladeters) en eten vooral verse grassen en wilde kruiden. Dat groenvoer op plek nummer 3 staat is daarom heel vreemd, deze zou op plek 1 moeten staan. Het bekende ‘hooidieet’ (ik noem het zo even voor het gemak) komt niet overeen met wat konijnen van nature eten. Dit hooidieet werkt om verschillende redenen niet en is vaak de oorzaak van de vele darmproblemen:

• Dit dieet is vrij droog en te droge voeding heeft een negatieve impact op de darmperistaltiek.  De spijsvertering is gewend om een vochtrijk dieet te verteren (planten bestaan voor 75-90% uit vocht, hooi en brokken tot ongeveer 10%). Te droge voedsel vertraagt de spijsvertering waardoor er een grotere kans is op verstopping. Als de spijs te lang in de spijsvertering blijft, vermenigvuldigen de bacteriën die vervolgens gas veroorzaken. Als er af en toe wat groenvoer wordt gegeven, is dat extra belastend voor de spijsvertering omdat het steeds moet omschakelen van droge naar vochtige voeding.
  
  Men denkt vaak dat konijnen geen vochtrijk voedsel mogen eten en dit minimaal aangeboden of zelfs vermeden moet worden. Daarom worden vaak bladgroenten zoals sla of komkommer afgeraden vanwege het hoge vochtgehalte. Vocht is geen enkel probleem, ze gaan er hooguit meer van plassen.  
  
  
• Brokken bestaan grotendeels uit ongezonde ingrediënten zoals granen, soja, biergist, pulp, schroot, resten van zaden en dergelijke. Door de grote hoeveelheid (vooral ongezonde) suikers, vetten en gist verzuren de darmen en raakt de darmflora verstoord. Dit leidt tot een groter risico op ontwikkeling van diarree, plakpoep, gasvorming en meer. Een verstoorde darmflora is niet meer (volledig) in staat om alle (belangrijke) voedingsstoffen op te nemen waardoor er ook een tekort in voedingsstoffen dreigt te ontstaan. Op lange termijn kunnen er diverse gezondheidsklachten gaan ontstaan (naast darmproblemen), zoals degeneratieve ziekten of een verzwakt immuunsysteem waardoor het lichaam vatbaarder raakt voor bijvoorbeeld schimmels, gisten, ziekmakende bacteriën, parasieten enzovoorts.
  
  Er wordt aangenomen dat brokken of pellets (konijnenvoeding) alle belangrijke essentiële voedingsstoffen bevat maar in werkelijkheid missen ze juist zeer veel belangrijke voedingsstoffen én belemmeren ze de optimale werking van de spijsvertering.
  
  
• Hooi en brokken bevatten niet zo veel voedingsstoffen meer. Hooi is niet hetzelfde als vers gras, want het wordt gemaaid en daarna langdurig opgeslagen. Hierdoor vindt een constante verlies van voedingsstoffen plaats. De ingrediënten van brokken worden dusdanig bewerkt en verhit waardoor ook vele belangrijke voedingsstoffen verloren gaan

• Konijnen eten normaalgesproken hun blindedarmkeutels op (afgekort: BDK). Wanneer ze voornamelijk hooi en brokjes (of muesli’s, gemengd voer) als voeding krijgen, is de kans groot dat de BDK’s verzuren en vies gaan smaken. Hierdoor eten ze hun BDK’s niet meer op (wat vaak resulteert in plakpoep) en lopen ze de belangrijke aminozuren en vitaminen mis. Deze voedingsstoffen zijn niet verwerkt in konijnenvoeding (brokken, pellets) want ze vallen onder de niet-essentiële voedingsstoffen. Niet-essentiële voedingsstoffen worden namelijk zelf aangemaakt door het lichaam, in dit geval in de blinde darm die vervolgens de voedingsstoffen in de BDK’s verpakt. Het konijn eet deze op en zo komen deze voedingsstoffen beschikbaar en kunnen ze weer opgenomen worden via de dunne darm. Als je konijn zijn BDK’s niet opeet, lopen ze deze voedingsstoffen mis.  
  

Blindedarmkeutels en gewone keutels. Foto van Mini Natuur

Darmproblemen kunnen ook ontstaan door een verkeerde verhouding aan voedingsstoffen. Zo kunnen konijnen niet veel eiwit of snelle koolhydraten (suikers of zetmeel) verteren. Als ze daar te veel van krijgen (zoals jong geoogste bladgroenten of zetmeelrijke groenten zoals wortels en knollen), kunnen er ook darmproblemen ontstaan. Meer informatie over het aanbieden van bladgroenten, kun je HIER vinden.

Wanneer de voeding niet aansluit op de spijsvertering, zie je dat er al snel een domino effect ontstaat. Het verloop hiervan is niet altijd voor ons duidelijk zichtbaar. Vaak verloopt het in zeer kleine stapjes. Wanneer de eerste symptomen zich laten zien, betekent dit vaak dat de problemen al langere tijd spelen.

Natuurlijk dieet bestaande uit weide (grassen en eetbare wilde kruiden). Foto van Mini Natuur

Natuurlijk dieet bestaande uit bladgroenten. Foto van Mini Natuur

Gebitsproblemen

Als er sprake is van gebitsproblemen (zoals kieswortelontstekingen), is het kauwen op voedsel vaak erg pijnlijk. Om de pijn te vermijden gaan konijnen minder frequent eten en dat heeft gevolgen voor de spijsvertering. De spijs loopt niet meer constant door omdat er sprake is van een verminderde voedselinname. Hoe langer de spijs in de spijsvertering blijft, hoe groter het risico op gasvorming en verstopping. Voor uitgebreide informatie over het gebitsmechanisme, verwijs ik je naar DEZE blog.

Gebrek aan beweging

Voor elk dier en mens geldt dat bewegen ontzettend belangrijk is: het stimuleert de darmperistaltiek.  Dit geldt ook voor konijnen. Konijnen hebben van nature al de drang om veelvuldig te bewegen. Ze zijn zowel overdag als in de nacht actief, waarin ze wisselen tussen rust en activiteit. Dat is eigenlijk ook heel logisch: hun spijsvertering heeft een consistente toevoer nodig van voedsel, daarom kunnen ze niet uren lang gaan slapen. Het opsluiten van je konijn(en) heeft daardoor een negatieve invloed op de darmperistaltiek. Ook als dit dus enkel in de nacht is! Konijnen hebben 24/7 de juiste ruimte nodig.

De omgeving moet daarnaast voldoende stimulerend zijn om een konijn te prikkelen tot beweging. Zo is het zinloos om een konijn los te laten lopen in bijvoorbeeld een tuin als daar verder niets in staat. Of denk aan een kale kamer waar alleen een kooi staat: er is niets te doen! Besteed daarom goed aandacht aan de leefomgeving van je konijnen, zorg dat er genoeg te doen is voor ze. Uitgebreide informatie over huisvesting vind je bij huisvesting.

Konijn in een buitenhok: hier is nauwelijks bewegingsruimte! Foto van Mini Natuur

Geschikte huisvesting voor konijnen. Foto van Mini Natuur

Andere oorzaken

Er zijn nog talloze andere oorzaken die kunnen leiden tot darmproblemen:

• Blaas- en nierproblemen
• Overgewicht
• Stressvolle leefomgeving (te drukke omgeving, alleen houden van een konijn, enzovoorts)
• Haarballen (inslikken van te veel haar tijdens de ruiperiode)
• Gisten, ziekmakende bacteriën (vaak gevolg van verkeerde voeding)
• Parasieten (zoals wormen)
• Luchtwegklachten (inslikken van lucht)
• Hartproblemen (verstoort de ademhaling waardoor lucht wordt ingeslikt)
  

Darmproblemen verhelpen of voorkomen

Als je konijn last heeft van (terugkerende) darmproblemen, is het eerst van belang te achterhalen wat de oorzaak hiervan is. Het is zinloos om bijvoorbeeld de voeding aan te passen als blijkt dat je konijn kieswortelontstekingen heeft: dit kun je niet zelf oplossen door enkel de voeding aan te passen! Daarom is een bezoek aan een konijnkundige dierenarts van belang om een goede diagnostiek uit te laten voeren. Van belang is om nog eens kritisch te kijken naar de voeding en huisvesting en deze zo nodig aan te passen. Zolang deze twee niet in orde zijn, is de kans groot dat de problemen blijven aanhouden.  

• Als je konijnen een hooidieet aangeboden krijgen, dan is de eerste stap om bladgroenten of weide te gaan introduceren. Uitgebreide informatie over een natuurlijk dieet en omschakeling van dieet, kun je vinden onder het kopje 'Voeding'.
  
• Als je konijnen vaak in een te kleine kooi of hok worden opgesloten, is het van belang de huisvesting aan te gaan passen. Uitgebreide informatie over huisvesting kun je vinden onder het kopje 'Huisvesting'
  
• Je kunt ondersteunende kruiden aanbieden zoals smalle weegbree, paardenbloemblad en kamille. Let er op dat het van goede kwaliteit is, het liefst biologische. Als je het vers kunt vinden is dat helemaal geweldig, maar als dat niet lukt kun je het ook gedroogd aanbieden of een thee van maken (wel laten afkoelen voordat je het aanbiedt!).

Mocht je twijfels hebben of niet goed weten hoe je het allemaal aan moet pakken, kun je altijd met mij contact opnemen via [email protected] of via social media (Instagram: @mininatuur, facebook: Mini Natuur, TikTok: @mininatuur).