De ruiperiode bij konijnen

Konijnen verharen ongeveer twee keer per jaar: in het voorjaar om te wisselen van de winter- naar de zomervacht en in het najaar van de zomer- naar de wintervacht. Dit noemen we de ruiperiode. Bij gezonde konijnen merk je vaak weinig van de ruiperiode, maar in sommige gevallen kunnen konijnen moeite hebben met de vachtwissel. Konijnen wassen zichzelf en kunnen tijdens de rui haren inslikken: ook dat is normaal gesproken geen probleem wanneer de spijsvertering in balans is en de rui probleemloos verloopt. Konijnen die juist moeite hebben met de vachtwissel, kunnen te veel haren inslikken en dat kan (zeker bij konijnen die bijvoorbeeld al een gevoelige spijsvertering hebben) verstoppingen veroorzaken, met name verstoppingen in de maag.  
​
Wanneer een konijn moeite heeft met de vachtwissel, duidt dit vaak op een onderliggende oorzaak en is het de moeite waard te achterhalen wat hier de oorzaak van is. Het kan zijn dat je konijn bijvoorbeeld last heeft van parasieten (in- of uitwendig), verkeerde voeding krijgt en de spijsvertering uit balans is, last heeft van stress, tekort aan bepaalde voedingsstoffen, enzovoorts. Soms kan de oorzaak niet worden weggenomen zoals ouderdom of een ongeneeslijke ziekte, maar ook dan kun je vaak wel door middel van gezonde voeding, huisvesting en dergelijke, je konijn ondersteunen. 

Konijn met een moeilijke vachtwissel. Foto van Mini Natuur

Gezonde voeding speelt een belangrijke rol tijdens de ruiperiode. Foto van Mini Natuur

Tips om je konijnen te ondersteunen tijdens de rui

Konijnen krijgen tijdens de rui haren binnen wanneer ze zich wassen. Als ze te veel haren binnen krijgen, kan er een verstopping ontstaan in de spijsvertering (het komt met name vooral voor in de maag). Om te voorkomen dat er een verstopping ontstaat, kun je je konijnen op verschillende manieren ondersteunen. Heb je een konijn die moeite heeft met het wisselen van zijn vacht, dan is het zeker raadzaam om je konijn extra te ondersteunen.

• Als het lukt kun je je konijnen borstelen om de meeste haren weg te halen. Als dat niet lukt, dan kun je borstelkoppen (van bijvoorbeeld een bezem) op verschillende plekken monteren waar je konijnen vaak langs lopen en op die manier wordt ‘geborsteld’. Dit is vooral handig voor konijnen die snel gestrest raken wanneer ze worden opgepakt of waarbij het moeizaam is om ze te vangen.  Je kunt borstelkoppen vastschroeven langs tunnels en huisjes waar ze vaak voorbij lopen.
• Je kunt de spijsvertering extra ondersteunen met kruiden (het liefst vers, anders gedroogd): bijvoorbeeld paardenbloemblad (vanwege de bitterstoffen) in combinatie met smalle weegbree en bloemen + blad van groot kaasjeskruid (vanwege de slijmstoffen). De bitterstoffen stimuleren de spijsvertering, de slijmstoffen stimuleren de darmperistaltiek en zo worden de haren uit het lichaam gewerkt. Het is wel van belang dat je konijnen voldoende vocht binnen krijgen vanwege de slijmstoffen – maar ook in algemene zin, want de spijsvertering vraagt om heel wat vocht. Zorg er daarom voor dat je konijnen dagelijks onbeperkt toegang hebben tot bladgroenten en/of weide (maar uitgebreide informatie hierover vind je onder het kopje voeding).
• Er zijn ook zaden die (veel) slijmstoffen bevatten zoals lijnzaad en chiazaad (als je chiazaad wil geven, is het raadzaam om deze vooraf te weken in water en daarna te geven). Als je zaden wil geven aan je konijnen, geef dan niet te veel: een halve theelepel om de dag is meer dan voldoende! Check de zadenlijst voor meer uitgebreide informatie.
  
• Beweging is enorm belangrijk! Beweging stimuleert de darmperistaltiek en dit helpt om haren af te voeren en verstoppingen te voorkomen. Zorg er dus voor dat je konijnen 24/7 de ruimte hebben (minstens 6 vierkante meter voor 2 konijnen of meer) met dagelijkse uitloop en stimuleer het bewegen door de inrichting aan te passen op hun natuurlijk gedrag. Denk aan een graafbox, meerdere schuilplekken, plateaus en verhogingen, diverse voerplekken: allemaal zaken die bijdragen aan extra beweging.
• Wanneer je konijnen binnen wonen, is het handig om het verblijf wat vaker te stofzuigen of aan te vegen om de plukken haren te verwijderen. Bij konijnen die buiten wonen is dit vaak niet noodzakelijk omdat de wind er al voor zorgt dat de haren wegwaaien.
• Gezonde voeding speelt altijd een rol, als de voeding niet aansluit op de spijsvertering wordt de kans op een verstopping nog extra vergroot. Onjuiste voeding kan tevens ook de oorzaak zijn van een moeilijke vachtwissel. Konijnen zijn herbivoren en voeden zich van nature met allerlei verse grassen en wilde kruiden, het is dan ook belangrijk om dit type voedsel aan je konijnen te voeren. Te droge voeding (zoals overwegend hooi) en te veel bewerkte voeding (zoals brokken) verstoren de darmflora en verdere spijsvertering waardoor er een groter risico is op verstopping.
• Wanneer konijnen (veel) haren inslikken, kunnen er zogenaamde ‘kettingkeutels’ ontstaan. Dit zijn keutels die aan elkaar vast zitten door haren. Dit is niet per se een reden tot paniek, want het betekent dat deze haren zijn uitgescheiden en niet meer in de spijsvertering zitten. Het hangt van de verdere context af of er reden is voor extra observatie en of er bepaalde maatregelen getroffen moeten worden (zoals hierboven al beschreven is).
• Als je konijn echt veel problemen heeft met het wisselen van zijn vacht, dan kun je contact opnemen met een professionele konijnentrimmer om je konijnen tijdens de ruiperiode op de juiste manier te laten behandelen. 

Lijnzaad gebruiken tijdens de ruiperiode

Lijnzaad. Foto van Mini Natuur

​Tegenwoordig worden vaak lijnzaadbrokjes geadviseerd om problemen tijdens de rui te voorkomen. Het idee erachter is dat lijnzaad veel olie bevat en daardoor de darmen ‘smeert’ en overtollig haar zo makkelijker de darmen passeert. Lijnzaad bevat inderdaad wel vetzuren, maar dat is niet de reden. Lijnzaad bevat veel slijmstoffen. Slijmstoffen verandert in een gelachtige substantie wanneer het in contact komt met vocht. Dit stimuleert de darmperistaltiek maar zorgt er ook voor dat de spijs gemakkelijk door de darm heen ‘glijdt’. Het gaat dus niet om de olie maar om de slijmstoffen! 

De structuur van slijmstoffen wordt echter aangetast bij hogere temperaturen en om lijnzaadbrokjes te vormen, moet het worden verhit. Hierdoor is het niet meer zeker of de slijmstoffen nog aanwezig zijn. Het is daarom beter om lijnzaad te geven in plaats van lijnzaadbrokjes. Lijnzaad bevat daarnaast nog talloze andere gezonde inhoudsstoffen, waaronder vezels. Vezels zijn ook weer goed voor de spijsvertering – maar ook hiervan verandert de structuur wanneer het wordt bewerkt en vermalen en verliest het in feite zijn werking. In lijnzaadbrokjes worden vaak ook weer andere ingrediënten toegevoegd die niet veel waarde hebben en veelal rijk zijn in suikers en zetmeel, en dat kan weer de spijsvertering verstoren. Zeker bij konijnen die al een gevoelige spijsvertering hebben én moeite hebben met de vachtwissel, kunnen lijnzaadbrokjes daardoor juist extra belastend zijn voor de spijsvertering. ​

Lijnzaadbolletjes. Foto van Mini Natuur

De plant 'Vlas'. Foto van Mini Natuur

Wist je dat lijnzaad de zaden zijn van de plant vlas? Als de bloem is uitgebloeid, ontstaat er een bolletje waar de lijnzaden in zitten. Op de foto's zie je hoe dit er uit ziet! 

Hoe ziet het met blauwzuur in lijnzaad? Het wordt nog vaak afgeraden om (hele) lijnzaden te voeren vanwege het mogelijke gevaar op blauwzuurintoxicatie. Daarom worden o.a. voornamelijk lijnzaadbrokjes geadviseerd om dit te voorkomen. Het klopt dat er waterstofcyanide in lijnzaad zit en, theoretisch gezien, kan dit leiden tot een blauwzuurintoxicatie. Máár: dit gebeurt niet in een zure omgeving en aangezien de spijs eerst in de maag terecht komt (deze is van nature een erg zuur om o.a. bacteriën en ziekteverwekkers tegen te gaan), wordt dit afgebroken waardoor de kans op blauwzuurintoxicatie nihiel aanwezig is. Het zou bovendien dan ook moeten gaan om grote hoeveelheden en dat raad ik sowieso af omdat konijnen geen zadeneters zijn en maar in zeer minimale hoeveelheden tot zich nemen. Daarom dat het voeren van enkele lijnzaden op een dag geen risico vormen voor de gezondheid. 

​Is het de rui of is er iets anders aan de hand? 

Tijdens de rui behoor je geen afwijkingen te zien aan bijvoorbeeld de huid of de vacht. De huid moet er normaal en gezond uit zien. Wanneer er sprake is van bijvoorbeeld schilfers, geïrriteerde of ontstoken huid, wonden en dergelijke dan kan er sprake zijn van bijvoorbeeld andere huidproblemen - denk aan huidparasieten zoals mijt, schurft of schimmel.
​
Er kan ook sprake zijn van gedragsproblemen waarbij het konijn zichzelf of door een ander konijn extreem wordt gewassen waardoor kale plekken ontstaan en zelfs wondjes kunnen ontstaan. Mocht je konijn last hebben van kale plekken, onderzoek dan wat de oorzaak is. Het extreem wassen van zichzelf of extreem wassen van zijn of haar soortgenoot, is een duidelijk stress signaal en moet daarom serieus worden genomen. Stress ontstaat bijvoorbeeld door gebrek aan goede huisvesting, slechte of ondervoeding, verveling, te veel lawaai, vaak oppakken, ziekten en jeuk, enzovoorts.