Een konijn alleen houden

Konijnen zijn van nature sociale dieren, dat maakt dat sociale interactie met soortgenoten een sociale behoefte is. Deze behoefte is een basisbehoefte, net als dat eten en drinken. Als een konijn geen sociale interactie heeft met eigen soortgenoten, betekent dit dan ook dat een konijn niet wordt voorzien in deze basisbehoefte, wat automatisch leidt tot verhoogde stress en verlaagd welzijn. Een konijn alleen verkeerd in constante stress, krijgt nauwelijks de kans om goed te rusten, is veel meer alert, enzovoorts. Helaas worden deze signalen niet of nauwelijks opgemerkt of verkeerd geïnterpreteerd, waardoor onterecht wordt aangenomen dat een konijn ‘gelukkig’ is in zijn eentje. 

Aandacht van een mens, cavia of ander diersoort

Er wordt aangenomen de sociale behoefte van het konijn al wordt vervult door dagelijks aandacht te geven, bijvoorbeeld op schoot nemen, praten tegen je konijn, aaien, enz. Aandacht geven is echter iets anders dan sociale interactie: aandacht van een mens is iets heel anders dan aandacht van een soortgenoot. Als konijnen harmonieus samenleven, zie je dat konijnen elkaar wassen, samen slapen, elkaar ondersteunen als er stress of spanning is, samen spelen, samen eten en nog veel meer. Zulke interactie kan een mens niet uitvoeren. Ga maar eens na: was jij je konijn zoals konijnen dat onderling doen? Slaap jij samen met je konijn? Ga jij stampen als je denkt dat er gevaar is? Het antwoord is natuurlijk nee, want je bent een mens; geen konijn!
​
Dit betekent ook dat een ander diersoort de interactie niet kan vervangen: een cavia communiceert geheel anders dan een konijn. Een konijn en cavia samen betekent niets meer dan dat ze samen eenzaam zijn. Ook een kat of hond kan de interactie niet vervangen. Het betekent niet dat ze geen band kunnen opbouwen met andere diersoorten, want dat kunnen ze zeker; het voorziet ze alleen niet in hun sociale basisbehoefte. 

​Een gevoel van veiligheid is noodzakelijk

Het beste voorbeeld om te laten zien hoe veiligheid functioneert binnen een groep is door stokstaartjes te observeren. Je hebt het waarschijnlijk wel eens gezien in een dierentuin: je ziet altijd 1 of meerdere stokstaartjes bovenop een rots zitten die steeds om zich heen kijken. Op het moment dat er gevaar dreigt, waarschuwen ze de groep en rennen ze allemaal snel hun burcht in. Dit soort functies zijn van belang binnen een groep, het verhoogd hun overlevingskans. Maar het doet nog veel meer: het geeft de andere stokstaartjes de kans om in rust te kunnen foerageren zonder dat ze ook nog eens continu om zich heen moeten kijken. Het geeft ze de kans om te kunnen ontspannen. Dit geldt ook voor konijnen: de groep biedt hen naast een hogere overlevingskans, ook de mogelijkheid om te kunnen ontspannen.

Een konijn alleen krijgt nauwelijks de kans om echt goed te kunnen rusten of om ontspannen te kunnen foerageren. Hij moet veel meer alert zijn op zijn omgeving. Wanneer een dier niet tot goede ontspanning kan komen en niet kan herstellen van stressmomenten, heeft dit gevolgen op zijn fysiek en mentaal welbevinden. Chronische stress heeft onder andere een effect op: 

• De spijsvertering: de spijsvertering functioneert minder goed omdat er een onbalans is tussen het sympatisch zenuwstelsel en parasympatisch zenuwstelsel. Er worden minder voedingsstoffen opgenomen, waardoor er een risico is op tekort aan voedingsstoffen. Daarnaast verbruikt het lichaam tijdens stress ook meer voedingsstoffen, dat in combinatie met verminderde opname vanuit de spijsvertering, wordt het risico nog meer vergroot.  
• De weerstand: door te veel cortisol wordt de weerstand onderdrukt waardoor het lichaam vatbaar wordt voor ziekten, zoals ontwikkeling van allergieën, (huid)parasieten (zoals schimmel, mijt, schurft), auto-immuunziekten, enzovoorts.
  
• Gedrag: konijnen kunnen verschillend reageren op stress, bijvoorbeeld door zich terug te trekken, futloos gedrag, agressie (zoals bijten en grommen), veelvuldig de ‘gekke vijf minuten’ (overprikkeling), enzovoorts. 

Een 'onkoppelbaar' konijn

Een andere (veelvoorkomende) waarom een konijn alleen wordt gehouden, is wanneer een konijn agressief gedrag vertoont naar soortgenoten. Deze konijnen worden bestempeld als ‘onkoppelbaar’. Er kunnen verschillende redenen zijn waardoor koppelingen mislukken, maar een van de meest voorkomende oorzaken is een gebrek aan kennis. Konijnen zijn van nature territoriale dieren, ze zullen hun eigen territorium verdedigen tegen indringers. Wanneer je twee konijnen wil introduceren aan elkaar (koppelen), kun je niet het ene konijn bij de ander in het verblijf plaatsen. En dit is precies waar het vaak fout gaat: konijnen worden op een verkeerde manier aan elkaar geïntroduceerd. Ook gebeurt het dat gedrag verkeerd wordt geïnterpreteerd: normaal, territoriaal konijnengedrag wordt gezien als agressie terwijl deze gedragingen normaal zijn tijdens een koppeling. Daarom is het van belang dat je van te voren goed inleest over konijnengedrag en koppelmethodes! Ook de samenstelling speelt een belangrijke rol: twee rammen of twee voedsters geeft een veel groter risico op onenigheid (op langer termijn), dergelijke samenstellingen komen in de natuur niet voor en leidt in gevangenschap al snel tot problemen.
Toch kun je te maken hebben met een konijn die echt moeilijk te koppelen is aan een ander konijn. Ze kunnen overdreven agressief reageren of dusdanig angstig reageren dat ze nauwelijks durven te bewegen of zelfs stoppen met eten. Zulke konijnen moeten op de juiste manier begeleid worden tijdens de koppeling! Er zijn verschillende oorzaken voor dit soort extreem gedrag:

• Gebrek aan socialisatie: de socialisatieperiode bij konijnen loopt tot hun 16e week, maar veel konijnen worden al met een leeftijd van 6-8 weken weggehaald bij hun moeder en nestgenoten. Hierdoor lopen ze een groot deel van hun socialisatieperiode mis, wat uiteraard een gevolg heeft voor hun sociale vaardigheden. Het heeft ook een effect op de manier hoe zij omgaan met stress. Konijnen die onveilig opgroeien (daar valt het alleen opgroeien op jonge leeftijd ook onder), raken al snel overprikkeld en hebben moeite om om te gaan met stress. Dat kan zich gaan uiten in agressief gedrag of in angstagressie. Zulke konijnen eindigen vaak met de stempel ‘onkoppelbaar’, terwijl deze konijnen juist een grote behoefte hebben aan sociale interactie: contact met andere konijnen helpt ze om zich weer veilig te gaan voelen, leren om te ontspannen en om sociale vaardigheden aan te leren. Alleen vereist dit wederom specifieke begeleiding en moet er vooraf goed gekeken worden welk ander konijn hiervoor geschikt is en met zulk gedrag om kan gaan.
  
• Konijnen kunnen trauma’s ontwikkelen, bijvoorbeeld wanneer ze lange tijd in een zeer kleine leefomgeving hebben moeten wonen (zoals een hok of een kooi), lange tijd ongezonde voeding hebben gehad of perioden van gebrek aan voedsel hebben gekend. Ze kunnen daardoor extra territoriaal reageren (bijvoorbeeld rondom voeding). Maar ook wanneer ze vaak werden opgepakt om mee te knuffelen of bijvoorbeeld mee moesten naar tentoonstellingen. Zulke handelingen kunnen leiden tot trauma’s en kunnen konijnen extreem gedrag laten zien.

Een ‘onkoppelbaar’ konijn is in feite een konijn met een rugzakje. Dergelijk gedrag ontstaat niet zo maar, het is een gevolg van een opeenstapeling van diverse stressoren. Wanneer een getraumatiseerd of ongesocialiseerd konijn gekoppeld wordt, ervaart het veel stress en belemmert het vermogen om te kunnen leren en situaties in te schatten: het is voltrekt logisch dat zo’n konijn tijd nodig heeft om te kalmeren alvorens het kan kennismaken met het nieuwe konijn. Door hier rekening mee te houden, kun je veel beter inspelen op hun behoeften en de manier van koppelen aanpassen op hun gedrag. 

​‘Mijn konijn is blij in zijn eentje’

Het valt sommige mensen op dat hun konijn na een mislukte koppeling of nadat zijn maatje is overleden, juist meer relaxed of blij lijkt te zijn. Daar kunnen verschillende redenen voor zijn. Het kan natuurlijk zijn dat je konijn niet zo’n goede band had met zijn konijnenpartner en misschien zelfs onderdrukt werd: dan is het niet meer dan logisch dat een konijn zich ‘bevrijdt’ voelt. Het betekent echter niet dat een konijn alleen wil zijn, het betekent dat het een verkeerde match was en jij de signalen niet hebt gezien of onjuist hebt geïnterpreteerd in de tijd dat zij samenleefde. Het is niet zo dat omdat een konijn een sociaal dier is dat het met elk ander konijn overweg kan. Een mens is ook een sociaal dier, maar jij kunt ook niet met iedereen overweg en je vindt niet iedereen even aardig. Dat geldt ook zo voor konijnen. Ze moeten na koppeling immers 24/7 samenleven en dan is het wel zo fijn als hun karakters goed overeenkomen.
​
In andere gevallen kan het zijn dat een konijn een opleving heeft na een mislukte koppeling. Ook dan wordt onterecht aangenomen dat een konijn liever alleen wil zijn. Zoals hierboven beschreven, kunnen konijnen moeite hebben met het omgaan met stress en een koppeling betekent nu eenmaal dat zij veel stress ervaren. Wanneer de koppeling wordt gestopt, is er eventjes een verlaging van acute stress en natuurlijk uiten ze dat met ‘blijdschap’. Maar ook hier geldt weer dat dit niet betekent dat een konijn alleen wil zijn! Als jij ruzie hebt gemaakt met een persoon, ben jij ook blij als die persoon weg is, maar dat betekent niet dat je dat jij de rest van je leven alleen wilt zijn. 

Een konijn op leeftijd

​Er wordt vaak besloten om een oud konijn alleen te laten wanneer zijn of haar maatje is overleden. Een koppeling wordt gezien als te stressvol en dat is nogal wat voor een konijn op leeftijd. Dit is echter een keuze die niet gebaseerd is op welzijn, want ook oudere konijnen behouden de sociale behoefte. Heb je een ouder konijn die achterblijft, is het juist van belang om weer op zoek te gaan naar een nieuw maatje. Je weet ook niet hoe lang je konijn nog zal leven. Stel dat je konijn op 8 jarige leeftijd alleen komt te zitten, maar hij wordt uiteindelijk 12 jaar, zou dat betekenen dat hij nog ruim 4 jaar alleen moet doorbrengen. Uiteraard is een koppeling stressvol, maar eenzaamheid is nog veel erger dan een koppeling.