Gebitsproblemen & voedingsfouten

Gebitsproblemen komen helaas veel voor bij konijnen en cavia’s, denk aan olifantstanden (doorgegroeide snijtanden), haken op de kiezen, ontstoken kieswortels, enzovoorts. Wanneer deze problemen optreden, wordt er vaak gewezen op de voeding: er zou te weinig slijtage plaatsvinden waardoor de kiezen en snijtanden als maar doorgroeien. Ze moeten vooral véél hooi eten en hun dagelijkse portie brokjes, die zijn immers hard en dat is goed voor de tanden en kiezen. Alleen, deze voeding van hooi en brokjes, passen helemaal niet bij hun gebitsmechanisme. Om te begrijpen waar deze gebitsproblemen nu precies vandaan komen, is het belangrijk te begrijpen hoe hun gebitsmechanisme werkt en daarop de voeding aan te passen. Anders blijven de problemen komen en worden alleen de symptomen bestreden.

Foto van Mini Natuur

Foto van Mini Natuur

Het gebitsmechanisme

Cavia’s en konijnen hebben een bijzonder gebit, want hun tanden en kiezen groeien continu door. Dat gebeurt met een reden, want het zijn herbivoren en voeden zich vooral met plantaardige voeding zoals grassen en wilde kruiden. Omdat deze type voeding van zichzelf niet erg veel voedingsstoffen bevatten, moeten ze er relatief veel van eten. Door dat vele eten, slijten de tanden en kiezen voortdurend. Als ze niet zouden groeien, zou er al snel niets meer van overblijven.

Onder elke kies en tand zitten open wortels waar nieuw tandmateriaal wordt aangemaakt (zoals glazuur en dentine). Vanuit deze wortels ontstaat nieuw tandmateriaal en groeit zo verder omhoog. Door het vele kauwen, slijten de kiezen en tanden van bovenaf waardoor er een balans is in groei en slijtage. Het kaakbot is niet erg sterk want het hoeft immers alleen maar zacht, bladachtig plantmateriaal te ‘versnipperen’. Het kaakgewricht werkt door middel van een ‘schuifgewricht’ en maakt horizontale kauwbewegingen waarbij de kiezen over elkaar heen schuiven. Samen met de plantaardige voeding, waar o.a. veel silicium in zit, schuren de kiezen tegen elkaar aan en slijt het af. Door de zigzaggende kauwbewegingen raken zowel het glazuur als dentine elkaar aan en ontstaan er scherpe randen in de kiezen. Dit maakt dat het voedsel zeer goed wordt ‘verknipt’ en gereed wordt gemaakt voor verdere vertering.

Foto 1. Deze foto is van Kaninchenwiese.de!

Foto 2. Deze foto is van Kaninchenwiese.de!

Op foto 1 zie je een voorbeeld tussen een kies van een mens en een kies van een cavia of konijn. Je ziet dat de kies van een mens volledig omsloten is, terwijl de kies van een konijn of cavia niet volledig omsloten is en een open kieswortel heeft.

Op foto 2 zie je dat de kiezen en tanden erg lang zijn en diep in het kaakbot zitten.

Gebitsfeitjes over konijnen: konijnen hebben 4 snijtanden, 2 stifttanden en 22 kiezen. Deze groeien 0,8 tot 2 mm per week.
Gebitsfeitjes over cavia’s: cavia’s hebben 4 snijtanden en in totaal 18 kiezen. Deze groeien 2 tot 3 mm per week.

Voedingsfouten

Hoewel slijtage zeker bevordert moet worden om doorgroeiende snijtanden en kiezen te voorkomen, is het nog veel belangrijker om te zorgen dat ze de juiste kauwbeweging maken en voldoende blijven eten. En dat is precies waar het vaak fout gaat, veel cavia’s en konijnen krijgen een dieet van hooi en brokken die het gebit ernstig belast. Wanneer een cavia of konijn op een stukje brok (of andere harde voeding) gaan kauwen, moeten ze eerst een (onnatuurlijke!) verticale kauwbeweging maken terwijl hun kaakgewricht enkel bedoelt is om horizontale kauwbewegingen te maken. Door die verticale kauwbeweging komt er te veel druk op de kiezen terecht en worden ze verder in het kaakbot geduwd. De kieswortels raken beschadigt, kunnen gaan ontsteken en zelfs abcessen ontstaan. Om de pijnlijke kiezen te ontlasten, worden andere kiezen meer belast waardoor daar ook uiteindelijk diezelfde problemen gaan ontstaan. De kiezen slijten verkeerd en schuin af en dat heeft gevolgen voor de kaak zelf: er ontstaat een verkeerde uitlijning (de onderkaak schuift naar voren) met als gevolg dat snijtanden niet meer goed afslijten en doorgroeien. Er ontstaat een domino effect waarbij het gebit steeds verder wordt aangetast. Daarom dat bijvoorbeeld het enkel bijslijpen van de snijtanden zinloos is als de kaakuitlijning onjuist is en niet wordt verholpen. De snijtanden zijn wel beter in staat om druk op te vangen: ze zijn een stuk langer en gaan dieper het kaakbot in, waar het afbuigt richting de kiezen. Hierdoor komt de druk niet op de open tandwortels terecht.

De kieswortels liggen dichtbij het traankanaal en de ogen. Het kan dus zelfs gebeuren dat de kiezen dusdanig diep in het kaakbot worden geduwd, dat deze tegen het oog aankomen en het oog een beetje kan uitpuilen. Het kan zelfs leiden tot pusafscheiding die via de ogen of neus naar buiten komen. Als er sprake is van luchtwegklachten of oogklachten, is het daarom raadzaam om ook het gebit mee te nemen in de diagnostiek.

Dit hele proces vanaf de eerste beschadigingen tot het moment dat de eerste symptomen zichtbaar zijn (zoals niet eten, haken op de kiezen, doorgegroeide snijtanden), verloopt niet in enkele dagen: er kunnen maanden tot zelfs jaren tussen zitten. Het moment dat ze gaan afvallen en minder eten, betekent dat de problemen al lang spelen.

Maar hoe zit het dan met hooi? Hooi is immers niet hetzelfde als een brokje, het is een stengel gedroogd gras dus ze hoeven geen verticale kauwbeweging te maken. Maar hooi is wel degelijk anders dan vers gras en belastend voor het gebit. Door het drogingsproces verandert de structuur en wordt het een stuk taaier en stugger. Hierdoor moeten ze meer kracht zetten om het goed te kunnen ‘versnijden’ en dat straalt uit naar de kieswortels. Om die reden is hooi geen geschikte voeding als het gaat om juiste slijtage van het gebit.

Voorkomen & verhelpen van gebitsproblemen

Om gebitsproblemen te voorkomen of te verhelpen, is het van belang om je konijnen en cavia’s van voeding te voorzien die bij het gebitsmechanisme hoort. Weide (gevarieerde verse grassen en wilde kruiden) sluit het beste aan bij het gebitsmechanisme en bevordert een optimale slijtage. Deze voeding bestaat uit een diversiteit van wilde grassen en wilde kruiden, zoals paardenbloem, smalle weegbree, klaver, madeliefjes, fluitenkruid, enzovoorts. Verse weide is ook rijk aan o.a. silicium, welke bevorderlijk is voor een goede slijtage aan het gebit. Wanneer er geen mogelijkheid is om verse weide aan te beiden, kan er ook bladgroenten als alternatief worden aangeboden. Bladgroenten zijn wel anders dan weide en bevat minder vezels en silicium, daarom dat de voorkeur uit gaat naar weide. Het is dan van belang om te zorgen voor een goed gevarieerd aanbod. Meer uitgebreide informatie vind je onder ‘voeding’.

Hooi kan onbeperkt ter aanvulling worden aangeboden, zolang er voldoende verse voeding aanwezig is! Hooi als hoofdvoer zal schadelijk zijn voor het gebit (en kan ook andere gezondheidsklachten veroorzaken!). Gedroogde kruiden kunnen gevoerd worden, maar vallen erg snel uit elkaar waardoor ze niet lang hoeven te kauwen. Gedroogde kruiden kunnen om die reden (maar ook om andere redenen) verse weide of bladgroenten niet vervangen. Het kan wel ter aanvulling worden aangeboden.

Een calciumarm dieet moet vermeden worden! Konijnen en cavia’s hebben veel calcium nodig om genoeg tandmateriaal aan te maken. Wanneer calcium inname wordt beperkt, is de kans groot dat er gebitsproblemen gaan ontstaan. Vitamine D speelt een belangrijke rol voor het gebit en aanmaak van tandmateriaal. Een vitamine D tekort heeft daarom ook desastreuze gevolgen voor o.a. het gebit. Voor meer informatie over vitamine D, klik HIER.  Cavia’s kunnen zelf geen vitamine C aan maken. Een tekort aan vitamine C kan ook leiden tot gebitsproblemen. Een vitamine C tablet is niet nodig (en is ook schadelijk voor de kiezen!), weide bevat van zichzelf al meer dan genoeg vitamine C en de meeste bladgroenten ook (met name keukenkruiden, paprika, koolsoorten, enzovoorts -> klik HIER voor meer informatie)

Voor meer uitgebreide informatie over een natuurlijk dieet, verwijs ik je naar het tabblad ‘Voeding’.
Wil je meer weten over behandelingen bij een dierenarts, medicatie en diagnostiek, dan verwijs ik je naar de website www.kaninchenwiese.de. Het betreft een Duitse website, tegenwoordig kun je de pagina laten vertalen naar het Nederlands (bijvoorbeeld via google chrome) en is het goed leesbaar.

NB. De foto's van kaninchenwiese zijn met toestemming gebruikt en mogen niet gedeeld worden zonder toestemming van de eigenaar!