Wat staat er op de verpakking? (lezen van ingrediënten, analytische bestanddelen, enz).

Wanneer we op zoek gaan naar gezonde voeding voor onze konijnen en cavia’s, dan zoeken willen we iets dat goed is voor ze. Ga je googlen naar ‘goed konijnenvoer’ of iets dergelijks, dan vind je wat richtlijnen waar gezonde konijnenvoeding uit zou moeten bestaan, zoals welke analyses juist zouden moeten zijn en wat het vezelgehalte minstens moet zijn. Maar nergens wordt echt uitleg gegeven waarom dat zo is of waar dat op gebaseerd is.
​
Mijn cavia’s en konijnen voer ik al jaren geen brokken of dergelijke voeding (om meerdere redenen), toch blijf ik verdiepen in deze voeding omdat het zo opvallend is hoe makkelijk je om de tuin geleid kan worden. Ik weet zelf nog hoe ik netjes de analyses las en of deze dan wel overeen kwam met de adviezen die ik op internet vond, maar zelf wist ik niet wat de analyses inhielden. Nu ik zo veel verdiep in de materie, begrijp ik nu veel beter wat er precies op de verpakking staat en wat dit betekent voor mijn konijnen en cavia’s. Zelf kwam ik tot de conclusie dat het zinloos is om dergelijke voeding aan te bieden. Daarom dat het belangrijker is om te begrijpen wat er staat dan een stappenplan gedachteloos na te lopen.  

De ingrediëntenlijst

Wanneer ik een voeding bekijk (of het nu gaat om brokken, pellets, gemengd voer of zelfs kruidenmengsels), dan begin ik altijd als eerste bij de ingrediëntenlijst, dat is stap één. De ingrediëntenlijst vertelt je eigenlijk alles al wat je wil weten en is vaak al voldoende om een conclusie te trekken. Om je een beetje wegwijs te maken, behandelen we een door mij bedachte voeding – een pellet – en doorlopen we de informatie één voor één. Je kunt ook de verpakking van je eigen voeding erbij pakken en op deze manier doornemen.

Bij mijn verzonnen voeding staat dit op de ingrediëntenlijst:
‘Samenstelling van mijn denkbeeldige voeding: granen (10% spelt), bietenpulp, lijnzaadolie, zaden.’

Deze informatie halen we uit de ingrediëntenlijst:  
Ingrediëntenlijsten lopen af naar hoeveelheid, hetgeen wat als eerste genoemd staat, zit het meeste van in en loopt in aantallen af. Granen staan als eerste genoemd, dus daar zit het meest van in. Deze voeding bevat voornamelijk granen en bietenpulp, waaruit ik concludeer dat deze voeding veel zetmeel en suiker bevat. Daarnaast is het behoorlijk vettig door de lijnzaadolie en de zaden die er in verwerkt zitten. Konijnen en cavia’s zijn juist herbivoren en voeden zich met planten (grassen, wilde kruiden) en eten maar heel af en toe de zaden van uitgebloeide grassen of planten. Al vanuit deze ingrediëntenlijst zie ik dat deze voeding niet goed aansluit op de spijsvertering van cavia’s en konijnen aangezien zij gespecialiseerd zijn in het verteren van vooral vezelige voeding (planten) en door deze voeding te geven, kan het de spijsvertering verstoren. Veel van de ingrediënten staan ook niet gespecificeerd waardoor ik niet met zekerheid kan zeggen welke ingrediënten er in zitten.
​
Zo zijn er nog talloze andere ingrediënten die je tegen kunt komen in de ingrediëntenlijst. De ingrediëntenlijst geeft je in feite de meeste informatie en aan de hand van de ingrediëntenlijst kun je vaak al zien of een voeding gezond is of niet of welke effect het heeft op de gezondheid van je cavia of konijn. Hieronder som ik de meest voorkomende op:

• Plantaardige bijproducten: dit is een verzamelnaam voor eigenlijk afval van voedingsproducten in de voedingsindustrie. Het kunnen aardappelschillen zijn zelfs, klokhuizen van appels, allemaal van dat soort ‘afval’. Als plantaardige bijproducten in de ingrediëntenlijst staat, is dat al de eerste rode vlag.
  
  
• Granen: dit omvat alle soorten granen, maar tarwe is hetgeen wat het meest gebruikt wordt. Maar het kunnen ook andere soorten granen zijn zoals spelt, rogge, enzovoorts. Het is altijd goed om de gehele ingrediëntenlijst na te gaan, want soms wordt ingrediënt ‘graan’ opgesplitst onder verschillende namen. Het eerste ingrediënt op de ingrediëntenlijst is over het algemeen het geen waar er het meeste van in zit. Maar dit kunnen fabrikanten omzeilen door verschillende namen te geven aan het ingrediënt waardoor het niet meer als eerste wordt genoemd. Bijvoorbeeld tarwe kan opgesplitst worden in tarwemeel, tarwegries, tarwebloem, enzovoorts. Hierdoor lijkt het alsof er minder in zit omdat het verderop in de ingrediëntenlijst staat, maar als ze samen genoemd waren tot tarwe, zou het hoog op de ingrediëntenlijst staan. Scan de ingrediëntenlijst daarom op ingrediënten die bij elkaar horen en als dat zo blijkt, dan is de kans groot dat er van dat ene ingrediënt veel van in zit.
  Wanneer er (veel) granen, tarwe en soja verwerkt zijn en/of als een van de eersten genoemd staan, dan kun je er vanuit gaan dat hier veel van in zit. Dat houdt automatisch ook in dat er veel zetmeel en zit!
  
  
• Weidegrassen, aanplant van, of een hele opsomming aan kruiden: let hier goed op! Er kunnen zelfs kruiden op vermeld staan die ze niet mogen eten of maar zeer beperkt mogen eten. Als dergelijke kruiden erop staan, kun je het beter niet voeren. Een ander probleem met zulke ingrediënten is dat het allemaal verwerkt zit in één brokje en de optie tot zelfselectie wegneemt. De zelfselectie, zeker met wilde kruiden, is belangrijk om te voorkomen dat ze fytonutriënten gaan eten die ze niet nodig hebben of niet willen. Wilde kruiden zijn echt gezond, maar kunnen averechts werken als ze niet juist worden ingezet en ‘gedwongen’ worden om deze te eten. Zo wil je ze niet dwingen om sterk medicinale kruiden te eten die schadelijk kunnen zijn voor hun gezondheid.
  
  
• Melasse, schroot, pulp, noem maar op: dit zijn reststromen van bepaalde soorten voedingsmiddelen, eigenlijk een beetje als de ‘plantaardige bijproducten’, maar dan weet je in elk geval wat het is. Ze staan omschreven als zonnebloemschroot, bietenpulp, lijnzaadschroot, sojaschrootmeel, enzovoorts. Deze voeding bestaat grotendeels uit (ongezonde) suikers en zetmeel. Als dit soort benamingen veel voorkomen in de ingrediëntenlijst en/of als een van de eersten genoemd staan, kun je ervanuit gaan dat hier veel van in zit. Dat betekent automatisch ook dat de voeding uit veel suiker en/of zetmeel bestaat.
  
  
• Biergist: soms wordt er biergist toegevoegd aan voeding. Ik vermoed omdat biergist bekend staat om de complexe B vitaminen en bevorderend werkt op de spijsvertering. Konijnen en cavia’s maken echter zelf al B vitaminen aan in de blinde darm en bladgroenten bevatten B vitaminen (en zijn beter voor de spijsvertering). Maar met biergist kan wel worden vermeld dat het goed is voor de spijsvertering en complexe B vitaminen bevat.
  
  
• Gistextract: op verpakkingen staat wel eens ‘zonder kunstmatige smaakstoffen’, maar dan zie je dat er wel gistextract in zit. Gistextract is een smaakversterker en wordt vaak in voeding verwerkt. Vroeger werd daar MSG voor gebruikt, een zeer sterk synthetische smaakversterker die goedkoop kan worden geproduceerd. Tegenwoordig mag MSG ook vermeld worden als gistextract. Als er gistextract vermeld staat op de ingrediëntenlijst, dan kun je niet met zekerheid zeggen om wat voor gistextract het gaat (want het kan ook MSG zijn). Zelf vermoed ik wel dat er MSG wordt gebruikt omdat het zeer goedkoop geproduceerd kan worden en op die manier de kosten drukt. Omdat een gistextract in theorie een ‘natuurlijk product’ is, mag het op de verpakking worden vermeld dat er geen kunstmatige smaakstoffen aan de voeding zijn toegevoegd.  
  
  
• Ingrediënten zoals zaden, groenten, fruit, mineralen maar zonder specificatie. Hierdoor weet je niet wat je voert en geldt hier hetzelfde als voor de plantaardige bijproducten.
  
  
• Calciumcarbonaat: wordt vaak gebruikt als antiklontermiddel en als bindmiddel of vulstof.
  
  
• MOS of FOS: mannan-oligosacchariden (MOS) of fructo-oligosacchariden (FOS) zijn meervoudige suikers, vaak niet verteerbare vezels die goed zouden zijn voor de dikke darm. FOS of MOS zijn echter ook alternatieve zoetstoffen en kwam voornamelijk in opkomst voor ‘gezondere’ voeding die even zoet is maar minder calorieën bevat. Het is voor mij niet duidelijk of de MOS of FOS wordt toegevoegd om daadwerkelijk de darmwerking te willen stimuleren of dat het als zoetstof wordt gebruikt om de voeding aantrekkelijker te maken.
  
  
• Yucca extract: hier gaat het om een extract van de yucca (een plant). Dit wordt vaak toegevoegd in diervoeding, ook honden- en kattenvoeding. Hij wordt met name toegevoegd om de productie van ammoniakgas in de ontlasting te verminderen waardoor er minder ammoniak in de atmosfeer terecht komt. De yucca wordt over het algemeen gebruikt als medicinale plant, hoewel ik terug lees dat de yucca als niet eetbaar of niet als voeding wordt gezien voor cavia’s en konijnen.
  
  
• Andere ingrediënten die je niet wil terugzien op de ingrediëntenlijst: GMO (genetisch gemodificeerd), zout, dierlijke bijproducten (geldt hetzelfde als plantaardige bijproducten maar dan van dierlijke afkomst), visolie, …

Analytische bestanddelen

Naast de ingrediëntenlijst, vindt je ook de analytische bestanddelen. Vaak wordt er gerefereerd naar de analytische bestanddelen en dat deze binnen een bepaalde percentage moet vallen om als ‘goede voeding’ aangemerkt te kunnen worden. Maar wat houdt deze analyse eigenlijk in? De analyse wordt uitgevoerd door middel van de van Weende analyse. Het laat de volgende onderdelen zien in de vorm van percentages:

• Ruwe as: dit is de hoeveelheid mineralen die overblijven na verbranding. Er zit geen echt as in, het geeft alleen de percentage mineralen aan die er in zit. Mineralen zijn bijvoorbeeld calcium, fosfor, magnesium, natrium en kalium.
• Ruwe celstof: dit geeft de hoeveelheid celwanden (vezels) aan in de voeding. Het gaat met name om het deel wat niet verteerd kan worden door enzymen. De van Weende analyse kan echter alleen een deel van de cellulose en soms een deel van de hemi-cellulose en lignine vaststellen. Het is tevens het moeilijkste deel om vast te stellen via de van Weende analyse. (https://www.eurofins-agro.com/nl-nl/ruwe-celstof-1).
• Ruw eiwit: dit zijn de stikstofhoudende organische stoffen (de eiwitten).
• Ruw vet: gemeten hoeveelheden van vetachtige stoffen in voeding.

We gaan weer verder aan de hand van mijn verzonnen voeding. Op de verpakking staat het volgende vermeld:
Ruwe as: 5 %
Ruwe celstof: 20%
Ruw eiwit: 15%
Ruw vet: 5%
​
Wanneer er wordt gekeken of iets onder de noemer ‘gezonde voeding’ valt, wordt bijvoorbeeld aangegeven dat het ruwe celstof gehalte minstens 14 % moet zijn. Vezels zijn namelijk belangrijk, deze voeden de blinde darm waar o.a. weer diverse vitaminen en aminozuren worden aangemaakt. De natuurlijke voeding van konijnen en cavia’s bestaat ook voor de helft uit vezels (cellulose, hemicellulose en een deel lignine, zie DEZE BLOG). Logisch dat er vooral wordt gekeken naar het ruwe celstofgehalte. Het vreemde is alleen dat deze zelden boven de 25% uitkomt, terwijl de voeding voor minstens 50% uit ruwe celstof (en dan vooral de cellulose en hemicellulose) zou moeten bestaan. Als je alle percentages bij elkaar optelt, valt het op dat je niet tot 100% uitkomt: 

​Hier zie je een overzicht van mijn verzonnen voeding-analyse. Natuurlijk wilde ik weten wat de rest dan is, want maar liefst 55% is niet gespecificeerd. Om tot de 100% te kunnen komen, wordt het volgende gerekend: 100 – (vocht + eiwit + vet + ruwe celstof + ruwe as) = koolhydraten (zetmeel en suikers). Het vochtgehalte wordt vaak ook niet genoemd maar ligt tussen de 7,5-11%. Deze voeding zou dat zijn voor 44% uit zetmeel en suikers bestaan (berekening: 100 – (11+15+5+20+5) = 44). Deze berekening kun je ook toepassen op andere voeding en geeft je een beeld van hoeveel zetmeel en suikers in de voeding zit. Ik zal je alvast verklappen dat veel brokvoeding uit véél suiker en zetmeel bestaat. Dat is ook logisch, want de ingrediënten bestaan overwegend uit ingrediënten die van nature veel suiker en zetmeel bevatten. 

Nutritionele toevoegingen

​Wanneer je de verpakking verder doorneemt, kom je ook nog de nutritionele toevoegingen tegen. Dit zijn de voedingsstoffen die nog apart zijn toegevoegd aan de voeding. Dit zullen ook de enige voedingsstoffen zijn die je tegen zult komen, want voerfabrikanten zijn niet verplicht voedingsstoffen te vermelden tenzij deze specifiek zijn toegevoegd, dan zijn ze wel verplicht om deze te vermelden. Je komt over het algemeen de volgende voedingsstoffen tegen:

• Vitamine A: vitamine A is een vetoplosbare vitamine en wordt gemaakt door de voorloper Bètacaroteen (veelal te vinden in plantaardige voeding zoals groenten, wortels, fruit). Het is een belangrijke vitamine voor o.a. de slijmvliezen, hoornvlies (de ogen), het immuunsysteem, botontwikkeling en voortplantingsorganen. Vitamine A wordt in het lichaam opgeslagen in de lever en wordt vrijgegeven wanneer er vitamine A nodig is. Wanneer er te veel vitamine A wordt gevoerd, raakt de lever overbelast en kan leiden tot diverse leverproblemen. Andere nadelige effecten zijn bekend zoals botproblemen en vruchtbaarheidsproblemen. Volgens kaninchenwiese hebben normale konijnen een behoefte van 290 IU/kg en jonge konijnen of drachtige konijnen een behoefte van 590 IU/kg. Vanuit de literatuur (bij vleeskonijnen) wordt afgeraden om een constante (hoge) dosis vitamine A te geven via voeding vanwege de schadelijke effecten ervan op de gezondheid. Het zou niet meer dan 6.000-10.000 IU/kg moeten zijn, hoewel dat al te veel zou zijn volgens kaninchenwiese. In brokvoeding zit vaak veel meer dan 10.000 IU/kg in, er zijn zelfs waarden gevonden van 35.000 IU/kg.
  
  
• Vitamine E: vitamine E is nodig voor het lichaam om cellen, celwanden, bloedbaan en weefsel te beschermen. Hij speelt ook een belangrijke rol in het regelen van de stofwisseling in de cel. Voor diervoeding is er geen maximum opgesteld, maar vanuit de literatuur wordt aangegeven niet meer dan 200 mg (liever 15-50 mg) aan te houden. Een te veel aan vitamine E kan namelijk leiden tot oxidatie en kan het immuunsysteem ontregelen. Vitamine E zit van nature in plantaardige voeding zoals groenten, fruit, zaden en noten.
  
  
• Vitamine D: een belangrijke vitamine die nodig is voor een gezonde calciummetabolisme en botaanmaak en -behoud. Niet zo gek dat deze wordt toegevoegd aan de voeding. Maar helaas blijkt dat een te veel aan vitamine D wel degelijk een nadelig effect heeft op de gezondheid. Een overmaat aan vitamine D kan resorptie van de botten veroorzaken en verkalking van zachte weefsels aan slagaders, lever en nieren. Er mag niet meer dan 1000-1300 IU worden gevoerd - dit is wel gebaseerd op konijnen uit de vee-industrie en kan dus betekenen dat huisdier-konijnen een andere behoefte hebben (vermoedelijk lager). De meeste brokvoeding zit hier tegenaan of overheen waardoor er een risico is op overdosering. Dit voorkom je door een UVB lamp aan te bieden (zie kopje ‘voeding’).
  
  
• … meer volgen nog

Er zijn nog veel meer essentiële voedingsstoffen die cavia’s en konijnen nodig hebben (je kan ze HIER vinden). Helaas worden deze voedingsstoffen niet benoemd en is het maar de vraag of het er wel in zit. 

Marketing: wat staat er nog meer op?

​Op de voorkant van voerverpakkingen staan vaak nog claims op of waar de voeding goed voor zou zijn, maar waar je wel even goed op moet letten en goed moet begrijpen wat ze er precies mee bedoelen:  

• Suikervrije receptuur (of iets dergelijks): hiermee wordt bedoelt dat er geen toegevoegde suiker in het recept zit. Vaak neemt men onterecht aan dat er geheel geen suiker in zit, maar dat is niet wat er staat! Zeker als de ingrediënten voornamelijk uit granen, peulvruchten en zaden bestaat, zit er gewoon echt suiker (zetmeel) in, want deze zijn van nature al aanwezig in deze ingrediënten.
  
  
• Goed voor de urinewegen (of iets dergelijks): als zo iets dergelijks erop vermeld staat, is de kans groot dat er een ingrediënt in zit die goed is voor de urinewegen. Denk aan cranberry’s (veenbessen). Deze staan er inderdaad om bekend goed te zijn voor de urinewegen, maar vaak zit er maar zó weinig van in, dat het nog maar de vraag is of het nog wat doet of zinvol is. Vaak gaat het maar om percentages van 0,1% bijvoorbeeld. Maar omdat er wel cranberry’s in zitten, mogen ze dit technisch gezien vermelden.
  
  
• Goed voor de tanden: meestal verwijst dit naar de ‘lange vezels’ of iets dergelijks, maar voor een goede slijtage van het gebit hebben konijnen en cavia’s gewoon bladgroenten of weide nodig en geen brokken juist (klik HIER voor uitgebreide informatie over het gebitsmechanisme)
  
  
• Goed voor de darmen: het gaat dan vaak over de zogenaamde vezels van bijvoorbeeld timothy hooi of vanwege bepaalde grassen. Het kan ook verwijzen naar de biergist. Vaak zit er maar een klein beetje timothy in en is dat verwaarloosbaar. Voor een goede, gezonde darmflora hebben konijnen en cavia’s bladgroenten of weide nodig.

Zo zijn er nog talloze claims die worden gemaakt, maar het is nog maar de vraag of het ook werkelijk deze uitwerking wel heeft. 

​Samengevat

​Nu je weet hoe je de verpakking kunt lezen en wat alle informatie betekent, kun je een betere beoordeling maken of een afweging maken welke voeding je wil geven aan je cavia’s en konijnen. Maar dit gaat enkel nog over de informatie die op de verpakking staat: er zijn nog meer zaken die meespelen in de beslissing of voeding gezond is of ongezond. Zo heeft voeding ook nog een impact op de fysiologie (spijsvertering en gebitsmechanisme). Daarvoor kun je terecht onder het kopje ‘gezondheid’ en ‘voeding’.